Ek yn Súdwest-Fryslân stean wy op foar it goeie!

Opstaan voor het goede

Wij geloven dat mensen zijn gemaakt om samen te leven, en God te eren.

Tegenover het moderne en gevierde individualisme stellen wij het goede van een samenleving waarin mensen elkaar de hand reiken, gestimuleerd worden om samen te werken en er te zijn voor anderen. Wij geloven dat dat het enige werkelijke alternatief is voor onze gemeente Súdwest-Fryslân. We leven in een land waar we die vrije mening mogen uiten.

We wonen in een gemeente met ruimte voor haar bewoners, ouders en kinderen, ouderen en jongeren, verenigingen en kerken, ondernemers en werkenden, dieren en natuur. Ruimte waarin we als deel van de schepping in vrijheid tot bloei kunnen komen.

De belangrijkste taak van gemeente Súdwest-Fryslân is om dienstbaar te blijven aan die vrijheid.  In die vrijheid komen mensen tot hun recht, ook zij die het zelf niet redden. De ChristenUnie gelooft dat de overheid – en dus ook de gemeente – een schild vormt voor de zwakken.

De ChristenUnie staat op voor het goede en daarmee voor:

• voldoende woningen en een groene en veilige leefomgeving met ruimte voor sport en spel voor jong en oud. 

Deze prioriteiten dienen de basis van een goed leven, in verbondenheid.

• goede hulp voor wie het zelf niet redt;
• gezonde leefgroepen en samenwerkingsverbanden die de gemeenschap dienen;
• gedragen kansrijke en innovatieve initiatieven van burgers en (boeren)bedrijven met een coöperatieve houding;

"De inwoner van Súdwest-Fryslân mag rekenen op een dienstbare overheid, ruimte voor gezonde initiatieven en hulp voor die burger die aan het eind van de besteedbare salaris nog een stukje maand over heeft”.

Aaldert Bruinsma, lijsttrekker ChristenUnie SWF

De samenleving heeft politici nodig die handen en voeten geven aan deze opdracht. Naast dat politici zich inzetten hebben we als burgers gezamenlijk de verantwoordelijkheid om dat te doen. Samen bouwen aan een hoopvolle samenleving voor onze kinderen, aan een dienstbare economie voor mens en schepping en aan een rechtvaardige overheid. Samen bouwen aan een toekomst voor Súdwest-Fryslân en hoop te verspreiden. De ChristenUnie is een partij van christenen voor alle mensen. Wij willen Gods liefde voor deze wereld en dus ook voor Súdwest-Fryslân doorgeven.

Doch mei! - doe met ons mee!

Thema 1 - Opstaan voor een hoopvolle samenleving met draagkracht en perspectief

Samen bouwen aan levende gemeenschappen met ruimte voor nieuwe generaties om verwachtingsvol op te groeien, een goed bestaan op te bouwen, te wonen en te zorgen voor elkaar. Samen zijn we afhankelijk van gemeenschappen om in verbinding op te groeien en steun bij elkaar te vinden. In het verleden is teveel gekeken naar de overheid voor het bieden van oplossingen. De ChristenUnie staat op voor het herstel van gemeenschappen die samen aan de slag gaan. We werken dit uit in 5 hoofdstukken.

Hoofdstuk 1. Een goede toekomst voor onze kinderen

Onze wens is dat onze kinderen een hoopvol perspectief hebben. Wat wij besluiten en doen moet goed voor hen zijn, nu en straks. Gezinnen verdienen onze support als de belangrijke plek waar jongeren liefdevol en veilig opgroeien. Daarom zorgen we ervoor dat families kunnen rondkomen en wordt kinderarmoede bestreden. Onze jongeren hebben recht op goed en breed onderwijs, waarin zij niet alleen worden klaargestoomd voor de economie, maar voor het hele leven. Onderwijs waardoor zij ontdekken dat een gezonde economie een ‘huishouding’ is waarin het voor iedereen goed leven is

Hoofdstuk 2. Zorg voor wanneer het niet vanzelf gaat

Er is behoefte aan hoopvolle plekken waar we naar elkaar omzien. De draagkracht van de samenleving zit in mensen en hun relaties. We investeren in wijkcentra, dorpshuizen, speeltuinen, húskeamers en andere plekken van ontmoeting en ondersteunen daarbij de vrijwilligers. We werken aan preventie om gezondheid te behouden. We helpen de samenleving om verantwoordelijkheid te kunnen nemen, zodat we, ook met het tekort aan zorgprofessionals en de grotere vraag naar zorg, liefdevol en waardig voor mensen kunnen zorgen. Daarbij overschatten we niet wat we van mantelzorgers kunnen vragen en ontlasten hen waar mogelijk. En als ziekte en pijn het leven overnemen, werken we aan een omgeving, gezelschap en zorgzaamheid die het leven waardevol maken.

Hoofdstuk 3. Iedereen doet mee

In een samenleving waarin we omzien naar elkaar, krijgt iedereen de kans om volwaardig mee te doen. Werk is daarbij een belangrijke pijler: het geeft niet alleen een inkomen, maar het versterkt ook de eigenwaarde en geeft voldoening en een plek in de gemeenschap. Werken moet ertoe doen, waarbij werkenden voldoende verdienen om rond te komen en waarin ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt mee kunnen doen. Daarnaast zorgt ook vrijwilligerswerk en dagbesteding voor zingeving en een actieve rol in de samenleving.  De ChristenUnie zet zich in om mensen met welke beperking dan ook zo goed mogelijk te ondersteunen.

Hoofdstuk 4. Een thuis voor iedereen

Iedereen heeft een plek nodig waar je veilig bent en gezien wordt, waar je tot rust kunt komen. Dan gaat het om meer dan alleen een dak boven je hoofd, dan gaat het om geborgenheid. Dat begint wel met een woonplek. Een woning die geen geldzorgen brengt, maar juist betaalbaar en energiezuinig is. Een huis dat in een wijk staat waar buren elkaar helpen en voor elkaar klaar staan. Waar het fijn wonen is, met genoeg groen, ontmoetingsplekken en speeltuinen. Kortom, een huis dat mensen met recht hun thuis kunnen noemen.

Hoofdstuk 5. Kunst, cultuur en sport 

Kunst en cultuur verrijken het leven en de samenleving met hun creativiteit en zingeving. Het heeft de mogelijkheid om ons stil te zetten, te laten ontspannen, wakker te schudden en te verbinden. Sport heeft die verbindingskracht ook en werkt mee aan een gezonde levensstijl.

1 - Een goede toekomst voor onze kinderen  

We steunen gezinnen, als de belangrijke plek waar jongeren liefdevol en veilig opgroeien. We zorgen dat families kunnen rondkomen en blijven kinderarmoede bestrijden. Goed onderwijs, een plek om te wonen en mogelijkheden om bij te dragen aan de samenleving zijn van wezenlijk belang voor ‘starters’ in onze maatschappij.

Onze jeugd heeft hoop nodig voor de toekomst. Sociale media maken onze kinderen en jongeren verslaafd aan schermpjes en zorgen voor continue prikkels. Jongeren ervaren prestatiedruk vanwege de voortdurende presentatie van ‘volmaakte’ rolmodellen. Problematiseren en diagnosticeren helpt jongeren niet of nauwelijks, toch is dat vaak de route waarvoor ouders en professionals in de jeugdhulp kiezen.

Kinderen en jongeren hebben een veilige omgeving nodig, de aanwezigheid van hun ouders, en meesters en juffen die tijd en aandacht voor ze hebben. Naast gezin en school zijn een sport-, muziek-, toneelvereniging belangrijk om op een gezonde, gewone manier op te groeien. Daarbij is het wel belangrijk dat daar ruimte zijn voor kinderen in al hun variatie. Doordat veel van de sport- en culturele verenigingen afhankelijk zijn van de inzet van vrijwilligers is het noodzakelijk ook jonge gezinnen al vroeg te betrekken bij de mogelijkheid zich voor deze verenigingen in te zetten opdat hun kinderen er gebruik van kunnen maken.

We moeten gebruik van drugs, alcohol en tabak onder onze jongeren aanpakken, want verdovende en verslavende middelen slopen onze kinderen en jongeren. Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO) is een goed voorbeeld van een Nederlandse preventieaanpak voor Súdwest-Fryslânn. De aanpak richt zich op het voorkomen van alcohol, drugs en tabak gebruik door jongeren door een leefomgeving te vormen waarin ze gelukkig en gezond kunnen opgroeien. De ChristenUnie wil daarin investeren.

Om op een goede manier op te kunnen groeien moeten dus een aantal zaken op orde zijn, zoals gezondheid, een liefdevolle omgeving, voldoende geld en een woning in een leefbare omgeving. Opgroeien en opvoeden vraagt daarom om het verbinden van het sociale en het fysieke domein.

Waar staat de ChristenUnie voor op?

1.1 Investeren in gezinnen en gemeenschappen

Grote uitdagingen

Ouders worden is fantastisch. Wat een mooi geschenk om kinderen groot te mogen brengen. Voor een gezond gezinsleven is ruimte en tijd voor elkaar nodig. Het ouderschap staat momenteel behoorlijk onder druk doordat ouders steeds meer beide moeten werken om de kosten te kunnen betalen en daarnaast steeds meer zaken hun aandacht opeisen. Het opvoeden is meer en meer het privédomein van de ouders geworden omdat andere sociale verbanden die kunnen helpen en ondersteunen veelal zijn weggevallen. Ouders zoeken vandaag de dag steeds vaker steun bij professionele hulp. Leidend is de gedachte dat alles maakbaar is en als dat niet zo uitpakt, wordt gelijk naar de psychologie gekeken, alles om te werken aan het ‘perfecte kind’. Dit geeft druk op relaties en op de normale aandacht voor kinderen en jongeren.

Maar ook in de jeugdhulp zijn er grote uitdagingen. Bijvoorbeeld de belangen van aanbieders, de verwachtingen van mensen die om hulp vragen, het geld dat aan alle kanten duwt en trekt (soms ten goede, soms ten kwade), de manier waarop professionals worden opgeleid, de manier waarop de wetenschap zicht ontwikkeld heeft en die ertoe leidt dat we zijn gaan denken in meetbaarheid, voorspelbare stapjes, DSM-classificaties (indeling van bepaalde psychische stoornissen), interventies en effectiviteit en efficiency.

Samenlevingsvraagstuk

De genoemde uitdagingen hebben invloed op de hele samenleving en specifiek op kinderen en jongeren en hun ouders. Er zijn geen simpele oplossingen en ze zijn ook niet allemaal politiek te beïnvloeden. Soms maakt de politiek het juist erger door alles met regels te willen veranderen. Een belangrijke uitdaging voor Súdwest-Fryslân is om te zorgen dat jeugdhulp voor kwetsbare kinderen en jongeren toegankelijk blijft terwijl de budgetten van de rijksoverheid krimpen en wachtlijsten oplopen. Dat vraagt volgens de ChristenUnie allereerst: investeren in gezinnen en gemeenschappen. Hierbij moet de overheid “zelf- en samenzorg” stimuleren en tegelijkertijd zorgen dat voor echt kwetsbare kinderen professionele hulp beschikbaar blijft. De overheid is immers door God geroepen om een schild te zijn voor de zwakken. Bij een andere gemeente in de keuken kijken kan zinvol zijn: zo heeft Smallingerland aan de hand van de Handreiking “Aan de slag met kansrijk partnerschap” haar beleid aangepast.

De ChristenUnie kiest ervoor dat zorginterventies het kind centraal stelt in samenhang met de omstandigheden waarin het kind woont en leeft. Door uitsluitend te kiezen voor interventies gericht op het kind krijgen kinderen namelijk impliciet de boodschap mee dat zij het probleem zijn. De context is echter grotendeels bepalend. Denk daarbij aan de stabiliteit van relaties, armoede en schulden, werkloosheid of verslaving. Het is daarom van belang dat gebiedsteams op een integrale wijze kijken naar zorgvragen en zich focussen op de context van het kind. Met teams van professionals, die tijd en ruimte hebben om zich te verbinden aan de meest ingewikkelde zorgvragen, kan Súdwest-Fryslân zich opwerpen als schild voor de kwetsbaarste.

De ChristenUnie staat op voor:

• Een adequate ondersteuning van ouders en verzorgers (en hun steunfiguren). Door hierin te investeren wordt gewerkt aan een goed pedagogisch klimaat. De ChristenUnie wil daarom opvoedondersteuning op plekken waar ouders in het dagelijks leven komen organiseren, zoals bij de kinderopvang en basisscholen. Ook heeft de gemeente oog voor kerkelijke gemeenschappen die hierin een rol kunnen spelen.
• Ondersteuning bij relatieproblemen en echtscheidingsproblematiek. Twee op de drie kinderen met jeugdhulp komen uit gescheiden gezinnen. Dit laat zien hoe ontwrichtend dit voor hen kan zijn. Voorkom complexe scheidingen en leed bij kinderen bijvoorbeeld door middel van een echtscheidings-/relatieloket. De ChristenUnie kiest het liefst voor een budget voor relatietherapie als mensen dat zelf niet kunnen betalen.
• Blijvend investeren in jongerenwerkers, sportcoaches, vrijwilligers en andere (pedagogische) werkers. Kindermishandeling en huiselijk geweld moeten prioriteit hebben in gemeentelijk beleid gericht op een veilige leefomgeving van kinderen. Zo is het wenselijk dat in de jeugdzorg het vier-ogenprincipe toegepast wordt en ook gecheckt. De ChristenUnie wil dat Súdwest-Fryslân ieder jaar meedoet met het initiatief Orange the World om aandacht te vragen voor vrouwen- en kindermishandeling. Instanties als Veilig Thuis moeten hun werk goed uit kunnen voeren, met voldoende middelen
• Het motiveren van jonge gezinnen verantwoording te nemen in de vele verenigingen.
• Een groene en veilige leefomgeving, met ruimte voor sport en spel.
• Voldoende woningen in wijken en kernen voor leefruimte voor jong en oud.
• Een relevante Maatschappelijke Diensttijd kan jongeren actiever betrekken in Súdwest-Fryslân, wat bijdraagt tot meer sociale cohesie en verbinding met elkaar. Mooi voorbeeld is te vinden in Leeuwarden door de inzet van ‘Time to Connect’.
• Goed bereikbare scholen waar kinderen en leerkrachten graag zijn om te leren, te spelen, te ontwikkelen en les te geven. Daarom pleit de ChristenUnie voor een InvesteringsHuisvestingsplan (IHP) waarin huisvestingsvraagstukken niet tot economische en materiële aspecten beperkt wordt, maar waar de kern is wie de gebruikers zijn en wat die nodig hebben om ontmoeting en leren tot stand te brengen. Het IHP moet ook concreet zijn, zodat duidelijk wordt wat er elk jaar gebeuren gaat inclusief financiering.
• Verkleinen van wachtlijsten en middelen inzetten zoals de Wachtverzachter voor wie toch op een wachtlijst staat.

En geeft blijvende aandacht voor:

• Investeren in gezinnen! Uithuisplaatsingen moeten zoveel als mogelijk voorkomen worden, want een kind, dat via jeugdhulp buiten het gezin ergens verblijft, komt zelden terug naar huis. Daarom moeten we investeren in gezinnen! Desnoods met coaches die 24 uur per dag beschikbaar zijn. Uiteindelijk is dat goedkoper, want het draagt bij aan versterking van het opvoedklimaat thuis.
• Een leefomgeving met gezonder voedingsaanbod en meer mogelijkheden om te bewegen. Op een structurele manier samenwerken door meerdere partijen is daarbij voorwaardelijk. Zo wordt de gezonde keuze de makkelijkste keuze.
• Een leven zonder verslaving voor onze kinderen en jongeren, digitaal of anderszins.
• Een goede plek voor kinderen die niet thuis kunnen wonen, ondanks alle steun die gegeven wordt. Daarom wil de ChristenUnie dat Súdwest-Fryslân jaarlijks actief meedoet met de pleegzorgcampagne en hiervoor benodigde middelen ter beschikking stelt. Súdwest-Fryslân brengt netwerkpleegzorg regelmatig en creatief onder de aandacht.

1.2 Goed onderwijs, geworteld in de samenleving én goede schoolgebouwen

Goed en vrij onderwijs dat bijdraagt aan de brede ontwikkeling van jongeren. Ieder kind en iedere jongere is door God geschapen met unieke kwaliteiten. Onderwijs draagt eraan bij dat ieder persoon tot bloei komt en zijn of haar talenten ontwikkelt. Daarbij moeten ouders de ruimte houden om zelf te kiezen voor onderwijs dat bij hun overtuigingen past. 

Onderwijs en scholen vormen een leeromgeving en een belangrijk onderdeel van de sociale omgeving waarin jongeren opgroeien. Deze voorzieningen moeten op orde zijn en breed toegankelijk. Onderwijs heeft sterke wortels nodig. De kern van goed onderwijs is dat een kind tot bloei komt, tot ontwikkeling, zodat het als volwassene bijdraagt aan de samenleving. Dat wordt niet alleen bij docenten belegd, maar vraagt om inzet van de gehele gemeenschap. “It takes a village to raise a child” is een spreuk die aangeeft dat het een hele gemeenschap van mensen voorziet in een omgeving voor kinderen om ervaringen op te doen en op te groeien in een veilige en gezonde samenleving. Al deze mensen en dus ook de scholen hebben de uitdaging zo naar hun rol te kijken. Dat vraagt van de Súdwest-Fryslân om te investeren in plaatsen waar de samenleving en het onderwijs samen komen en elkaar ontmoeten, zoals een ontmoetingsruimte in een school, een goed bereikbare kinderboerderij of bijvoorbeeld een moestuin bij de school.

Súdwest-Fryslân heeft de wettelijke taak voor de huisvesting van scholen. Het  gemeentelijk Integraal Huisvestingsplan (IHP) moet oog hebben voor onderwijs in de volle breedte. Het vraagt daarbij om een integrale toekomstgerichte aanpak waarin kinderen en jongeren zich kunnen ontwikkelen en tot bloei komen. De uitdaging is om dat op een concrete manier te doen. De school een kindcentrum noemen betekent nog niet dat men een helder doel voor ogen heeft. Ook hier is het van belang in mogelijkheden te denken en niet naar beperkende regels.

De ChristenUnie blijft opstaan voor

• Een goede samenwerking tussen gebiedsteams, scholen en huisartsen als het om de jeugdzorg gaat, zodat er afspraken gemaakt kunnen worden over doorverwijzingen naar de jeugdhulp.
• Een goede verbinding tussen onderwijs en zorg. Kinderopvang, onderwijs, welzijn en lokale teams spelen naast gezinnen een belangrijke rol in de pedagogische basis van jongeren. Het doel moet zijn dat meer kinderen zich binnen de school in de eigen wijk goed kunnen ontwikkelen.
• “Jong ondernemen” waardoor jongeren in aanraking komen met mensen en uitdagingen buiten hun eigen omgeving. Het is niet goed voor jongeren om stil te zitten; ze moeten de ruimte en de mogelijkheid krijgen om te ondernemen waardoor ze zich ontwikkelingen in brede zin.
• Passend onderwijs. Súdwest-Fryslân kent met de koepels en Stichting Fultura al een basis om voor zoveel mogelijk kinderen onderwijs passend aan te bieden. Maar kinderen voor wie het onderwijs niet past komen vaak bij de gemeente voor hulp. De ChristenUnie kiest voor een scherpe, gezamenlijke visie met de scholen over passend onderwijs, waarin de scholen hun verantwoordelijkheid nemen.
• Thuiszitters weer naar school of werk helpen. Met een gedreven team doorstroomcoaches en een nauwe samenwerking met het onderwijs bereikte Doorstroompunt Regio Zuidwest Friesland hiermee landelijk de 2e plaats met het laagste percentage schooluitval. Het schooljaar daarvoor stond onze regio nog op de 12e plaats. Súdwest-Fryslân blijft inzetten op deze succesvolle aanpak in samenwerking met de scholen, de ouders en de jongeren.
• Integratie werkt als mensen zo vroeg mogelijk

  (volwaardig) mee kunnen draaien in de samenleving. Kwalitatief goed onderwijs voor nieuwkomers en voor jongeren met een leerachterstand. Onderzoek naar de behoefte aan een taalschakelklas om jongeren (weer) de kans te geven zich te ontwikkelen als taal daarin een barrière kan daarin mogelijk zinvol zijn. Súdwest-Fryslân heeft ook de verantwoordelijkheid om te zorgen dat asielzoekers en statushouders mee kunnen draaien in de maatschappij. Dat gaat verder dan taallessen en vraagt om een bredere inzet dan van de overheid alleen. Er moet actief verbinding worden gelegd met de buurt, ondernemers en bedrijven. Als betaald werk (nog) niet toegestaan is, kan het aanbieden van vrijwilligerswerk een goede aanzet zijn.

2 - Zorg voor bij wie het niet vanzelf gaat

Wij geloven dat mensen door God zijn gemaakt om naar elkaar om te zien. Dat betekent voor ons dat in de samenleving mensen elkaar de hand reiken en er zijn voor de ander. Daarmee gaan we in tegen het individualisme van onze tijd en kiezen we voor verbondenheid. Op deze manier zorgen we voor elkaar als het gaat om onze gezondheid of ons welzijn en ook als de medemens op de vlucht is voor honger of vervolging of hier te gast is om te werken. De uitdagingen van onze medemens komen in gesprekken aan de keukentafel terug: oorlog, geldzorgen, ziekte en zorg. Een luisterend oor en een arm om iemands schouder verlicht de zorgen van mensen en zorgen weer voor perspectief in een roerige wereld. We kiezen ervoor dat mensen naar elkaar omzien. Dat kan alleen als mensen elkaar kennen en zich betrokken voelen. Súdwest-Fryslân kan daarbij voorzien in wat er nodig is om elkaar te leren kennen en door ruimte te geven aan initiatieven vanuit bewoners en organisaties.

Door personeelstekorten en de toenemende vergrijzing staat de zorg onder druk. Er wordt een steeds groter beroep op mantelzorgers gedaan. De meest kwetsbaren lopen het risico daarvan het slachtoffer te worden. We kunnen de zorg alleen toekomstigbestendig maken als de samenleving zich aanpast. De overheid kan dit ondersteunen door te kiezen voor structurele investeringen in preventie, zodat niet achteraf moet worden gerepareerd wat voorkomen had kunnen worden. Maar ook door te bevorderen dat gemeenschappen bloeien, bijvoorbeeld met nieuwe gemeenschappelijke woonvormen en buurtcentra. En door een maatschappelijk debat over de begrenzing van zorg, het bestrijden van eenzaamheid en suïcide en het versterken van het goede samenleven. De ChristenUnie vindt het belangrijk dat er ondersteuning vanuit de WMO beschikbaar blijft voor de echt kwetsbaren en publieke middelen zo effectief mogelijk worden ingezet. Als gemeenten de wettelijke mogelijkheid krijgen om een inkomensafhankelijke bijdrage te vragen voor WMO-voorzieningen, dan zullen we daar gebruik van maken.

Belangrijk is om op een andere manier te kijken naar ziekte en beperking. De zienswijze vanuit Positieve Gezondheid is dat er gekeken wordt naar wat wél kan, naar wat ons veerkracht geeft en hoe we een betekenisvol leven kunnen leven. Dit geeft ruimte om mee te kunnen doen in de samenleving en van betekenis te zijn voor de ander.

‘De zorg’ is een breed begrip. Het is het samenspel tussen professionele ‘formele zorg’, zoals ouderen-, gehandicapten- en jeugdzorg, en de ‘informele zorg’, zoals burenhulp, de inzet van vrijwilligers, welzijnswerk, mantelzorg en de betrokkenheid van kerken. Informele zorg is van enorme toegevoegde waarde. Het draagt bij aan het normaliseren van problemen die mensen ervaren. Ervaringsdeskundigen kunnen zich door hun achtergrond makkelijker verplaatsen in de situatie van een ander met dezelfde soort problematiek. Omzien naar elkaar lost niet alle problemen op, maar geeft alle betrokkenen plezier, voldoening en verbinding. We mogen de kracht van onderlinge bemoediging en troost niet onderschatten. Zorg is ‘er zijn voor elkaar’: eens per week samen met een oudere koken en eten, een maatje zijn voor iemand met schulden of als groep een klus doen bij een gezin dat leeft in armoede.

Goede samenwerking tussen informele en formele zorg is uiteraard nodig. Voor bepaalde hulpvragen van inwoners is inzet van beroepskrachten passend. Informele hulp kan niet alle zorg vervangen. Maar door zorg en ondersteuning in de samenleving te integreren zorgen we samen voor elkaar. Vaak heeft de inzet van de buurt en vrijwilligers professionele ondersteuning en coördinatie nodig. Vrijwilligersorganisaties en lokale sociale voorzieningen moeten voldoende financiering hebben. Waar mogelijk verminderen we regels en registratiedruk, zodat er meer tijd is voor menselijk contact. We gaan uit van deskundigheid en vertrouwen. Ook nemen we drempels weg voor woonvormen met gezamenlijke ruimtes voor ontmoeting.

Waar staat de ChristenUnie voor op?

• Het bestrijden van laaggeletterdheid. Ongeveer 2,5 miljoen Nederlanders hebben moeite met lezen, rekenen en het gebruiken van een computer of smartphone. Ook in het licht van schuldenproblematiek en mogelijk isolement is het van belang om laaggeletterdheid te bestrijden. De ChristenUnie kiest voor een specifieke aanpak om laaggeletterdheid in Súdwest-Fryslân terug te dringen.
• Súdwest-Fryslân maakt gezondheidsbeleid concreet, gebaseerd op data die de GGD heeft over de gezondheid en ziektelast van de inwoners. In dat beleid worden inwoners, deskundigen in het sociaal domein, huisartsen, maar ook scholen en sportverenigingen betrokken bij de uitvoering.  In dit beleid zijn de aanbevelingen van de GGD met het oog op het behoud van een goede luchtkwaliteit van wezenlijk belang. De landelijke aandacht voor het verminderen van de uitstoot van fijnstof vraagt ook van gemeenten de nodige aandacht. Voortijdig anticiperen op landelijke maatregelen verdient de voorkeur. Denk daarbij aan de invloed van houtstook en dieselmotoren
• We verbinden het sociale en fysieke domein. Súdwest-Fryslân laat hiervoor de afdelingen Sociaal Domein en Ruimtelijke Ordening gezamenlijk optrekken. Alle maatschappelijke partners worden betrokken bij de vraagstukken die er liggen, zodat de verschillende belangen op elkaar afgestemd worden. Denk aan het betrekken van huisartsen, fysiotherapeuten, kerken, horeca of sportverenigingen bij nieuwbouw of herstructurering van een gebied. Hierdoor ontstaat er innovatie, draagvlak en gezamenlijke financiering. Súdwest-Fryslân betrekt hen bij het opstellen en uitvoeren van de woonzorgvisie.
• De ChristenUnie wil specifieke ondersteuning voor jonge mantelzorgers. Zeker als zij zorgtaken moeten combineren met school of studie.  Súdwest-Fryslân gaat daartoe het gesprek met deze jongeren aan om te horen wat zij nodig hebben.
• De openbare ruimte en het openbaar vervoer wordt op zo’n manier ingericht dat mensen met een beperking zich thuis voelen en zich er zelfstandig kunnen redden.
• Voldoende openbare toiletten. Dit kan bijvoorbeeld door ook de toiletten in gemeentelijke gebouwen open te stellen en vanuit overleg met horeca en ondernemers.

De ChristenUnie blijft opstaan voor de aanpak van:

2.1 Eenzaamheid

• Súdwest-Fryslân blijft inzetten op het actieprogramma ‘Eén tegen eenzaamheid’.Wij ondersteunen dorpshuizen, buurtcentra en húskeamers waar mensen samenkomen voor een luisterend oor. We stimuleren samenhang en samenwerking tussen alle initiatieven die er zijn, zodat er een dekkend netwerk ontstaat. Het verenigingsleven is belangrijk voor verbinding in de samenleving, dit helpt betekenisvolle sociale contacten te leggen. Dat geldt ook voor kerken die zich openstellen om mensen een luisterend oor te bieden en een plek vormen waar men komen mag zoals men is. Belangrijk is om aan te sluiten bij wat verschillende groepen mensen nodig hebben, bv jongeren, ouderen, mensen met een psychische aandoening. Súdwest-Fryslân maakt dit financieel mede mogelijk en/of neemt drempels weg waar dat nodig is.
• Súdwest-Fryslân zet verder in op het programma Gatekeeperom het aantal eenzame en radeloze zelfdodingen omlaag te brengen. We financieren trainingen om het gesprek makkelijker aan te gaan en geven aandacht aan suïcidepreventie in het onderwijs. Belangrijk blijft dat alle betrokken organisaties met elkaar om tafel zitten zodat elk puzzelstuk aangelegd wordt. In onze regio wordt samenwerking over de grens van de gemeente aanbevolen. Vooral jongeren bezoeken scholen verderop.

2.2 Gezondheid 

 Súdwest-Fryslân blijft inzetten op Positieve Gezondheid. Hierbij  ligt het accent niet op de ziekte, maar op de mens zelf, op hun veerkracht en wat hun leven betekenis geeft.

• Súdwest-Fryslân stimuleert gezonde voeding, voldoende beweging en een leven zonder verslaving (m.b.v. JOGG: Jongeren op gezond gewicht en Meer bewegen voor Ouderen).  

2.3 Personen met verward gedrag 

• De GGD Fryslân verzorgt een hulplijn waar mensen terecht kunnen als zij geconfronteerd worden met mensen met verward gedrag. Daarnaast pleit de ChristenUnie ervoor dat Súdwest-Fryslân de politie, de GGZ, de Spoedeisende Hulp-afdeling van het ziekenhuis en de gebiedsteams betrekt bij concrete afspraken over wat te doen bij het aantreffen van mensen met verward gedrag. Voorkomen wordt dat deze mensen in een politiecel terecht komen. Súdwest-Fryslân blijft inzetten op een gezamenlijk zorg voor samenredzaamheid, hulpgroepen voor mensen met verward gedrag ondersteunen en richt zich daarbij ook op de beschikbaarheid van gezamenlijke woonruimte. De ChristenUnie ondersteunt inloophuizen en time-out voorzieningen voor kortdurende opname.

2.4 Wonen en zorgen voor elkaar

• De ChristenUnie stimuleert initiatieven van bewoners en maatschappelijke organisaties waar het gaat om vernieuwende woonvormen. Deze woonvormen vormen echter geen eilandjes en hebben altijd een actieve verbinding met de buurt. Ook is zij voor verbreding van de mogelijkheden voor mantelzorg thuis of bijvoorbeeld kangoeroewoningen.
• We werken volgens het principe van Housing First waarmee we streven naar het definitief beëindigen van dak- en thuisloosheid. Iedereen krijgt de kans op een eigen thuis, met de juiste ondersteuning om dit te behouden, in een buurt waarin mensen elkaar accepteren.

2.5 Vrijwilligers en mantelzorgers

• Vrijwilligers kunnen, indien nodig, een gratis Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) verkrijgen. 
• Súdwest-Fryslân faciliteert de coördinatie en koppeling van vrijwilligers via bijvoorbeeld een vrijwilligersbank of –loket en draagt er zorg voor dat deze gebruiksvriendelijk is. 
• Súdwest-Fryslân biedt de mogelijkheid van een vrijwilligersverzekering. 
• Súdwest-Fryslân blijft mantelzorgondersteuning aanbieden, waaronder een respijtvoorziening. 
• Súdwest-Fryslân maakt mantelzorgers attent op ondersteuning.
• Súdwest-Fryslân zorgt voor goede coördinatie van informele zorg. 
• Súdwest-Fryslân minimaliseert regels en drempels bij het aanvragen van een voorziening.
• Súdwest-Fryslân ziet toe op adequate levering en goede kwaliteit van voorziening binnen de kaders van de WMO.

2.6 Iedereen telt mee en doet mee 

• Súdwest-Fryslân zoekt actief naar mogelijkheden om kinderen met een beperking te laten sporten; 
• Súdwest-Fryslân blijft actief inzetten haar gebouwen en voorzieningen goed toegankelijk te houden voor alle inwoners en ook digitaal moet de Súdwest-Fryslân bereikbaar zijn voor mensen met een beperking. 
• Súdwest-Fryslân werkt aan het ontwikkelen én uitvoeren van een lokale inclusie-agenda, zodat alle inwoners deel kunnen nemen aan de samenleving. We doen dit samen met allerlei verenigingen en belangengroepen.  
• Súdwest-Fryslân zorgt ervoor dat gemeentelijke voorzieningen en evenementen toegankelijk zijn voor bezoekers met een beperking. (gedacht kan worden aan doventolken, ondertiteling presentaties)

2.7 Zorg voor vluchtelingen en (arbeids-)migranten

• Súdwest-Fryslân heeft een verantwoordelijkheid in de opvang van asielzoekers en blijft positief meewerken aan een landelijke spreiding van de opvang. De inwoners worden goed en tijdig geïnformeerd over veranderingen in omvang, locatie of doelgroep van de opvang. Onze gemeente neemt ook zijn verantwoordelijkheid bij de huisvesting van asielzoekers met een verblijfsstatus en zet zich ervoor in om voor hen woonruimte te zoeken. We staan op voor kleinschalige opvang.  We gaan met maatschappelijke organisaties waaronder de kerken in gesprek hoe deze opvang verder georganiseerd kan worden. De overheid faciliteert de huisvesting en maatschappelijke organisaties zorgen voor verbinding met de samenleving.
• De ChristenUnie vraagt van nieuwkomers dat zij zo snel mogelijk onderdeel van de samenleving worden en bijvoorbeeld actief deelnemen aan vrijwilligerswerk om al in een vroeg stadium de taal te leren spreken. Taal verbindt en we stimuleren iedereen om de Nederlandse taal te leren, werkervaring of vrijwilligerswerk te doen. We verwachten van nieuwkomers dat ze zich daarvoor inzetten en zo snel als mogelijk een onderdeel van de samenleving worden.
• Waar overlast ontstaat, pakken we dat aan. Dat geldt voor iedereen in onze samenleving.
• Súdwest-Fryslân zorgt ervoor dat kinderen een kansrijke start maken door zo snel mogelijk samen te kunnen sporten of deelnemen aan cultuur, en naar school kunnen. Dat geeft hoop en stabiliteit.
• Súdwest-Fryslân werkt nauw samen met andere partijen zoals het COA, Vluchtelingenwerk, en lokale initiatieven.
• Súdwest-Fryslân heeft passende aandacht voor ongedocumenteerden. Zij lopen een groter risico om slachtoffer te worden van uitbuiting en misbruik. Daaronder valt de zorg voor een veilig klimaat en hulp bij het doen van aangifte en helpen hen met zorg waar nodig.
• We zorgen dat werk en inburgeren makkelijk gemaakt wordt door avondlessen, flexibele schooltijden en contact tussen werkgever en taalschool. Inburgeren gaat verder dan taal en werk. Het gaat ook over onderdeel worden en voelen van de samenleving. Via beleid wordt hier ook toe aangemoedigd.
• Súdwest-Fryslân blijft inzetten op het opstellen en de uitvoering van een PIP (Plan Inburgering en Participatie) en starten met de brede intake zodra de koppeling met de Súdwest-Fryslân er is.

3 - Meedoen in de samenleving

We staan op voor een samenleving waarin we omzien naar elkaar en iedereen de kans krijgt om volwaardig mee te doen. Werk is daarbij een belangrijke pijler: het geeft niet alleen een inkomen, maar ook eigenwaarde en een plek in de gemeenschap. De ChristenUnie kiest voor wil een economie waarin arbeid loont en werkenden voldoende verdienen om rond te komen. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kunnen ook meedoen.

Daarom zetten we in op een inclusieve arbeidsmarkt, eerlijke lonen en goede begeleiding voor wie (opnieuw) aan het werk wil. Niet alleen werk zorgt voor zingeving. Door vrijwilligerswerk en (arbeidsmatige) dagbesteding doen onze inwoners ook volop mee.

Tegelijkertijd weten we dat armoede en schulden een enorme impact hebben op mensen en hun gezinnen. Te veel Nederlanders leven onder de armoedegrens en ervaren de stress van financiële onzekerheid. De ChristenUnie kiest voor een bereikbaar, barmhartig en rechtvaardig armoedebeleid.

We kiezen ervoor dat betaald werk meer oplevert dan een uitkering. Toch moet een uitkering ervoor zorgen dat niemand in onze gemeente in armoede hoeft te leven. Daarvoor is een eerlijke verdeling van lasten, gerichte inkomensondersteuning en specifieke hulp bij het voorkomen en oplossen van schulden nodig. Omdat we willen dat ons beleid een antwoord is op de vraag van onze inwoners kiest Súdwest-Fryslân ervoor om eerst in gesprek te gaan met haar inwoners over de vragen: “Wanneer ervoeren jullie bestaansonzekerheid?” en “Wat had je toen nodig?”. Op basis van deze uitkomsten wordt armoedebeleid ontwikkeld. Schulden mogen mensen niet gevangen houden. Naast preventie op dit gebied moeten mensen die in financiële problemen raken snel en effectief geholpen worden. Dit vraagt om een eenvoudige en toegankelijke schuldhulpverlening en een sociale incasso-aanpak.

We zien dat met name jongeren extra kwetsbaar zijn door de invloed van sociale media, influencers en het gebruik van Buy Now Pay Later (BNPL) diensten. Ze proeven eerst het zoet van de aankoop, maar komen in de problemen wanneer het zuur van de betaling voor de deur staat. Helaas soms letterlijk is dat middels een deurwaarder. Een specifieke aanpak, met behulp van ervaringsdeskundigen, is in hun situatie nodig. Ook wil de ChristenUnie de bedrijven in Súdwest-Fryslân aanspreken op het gebruik van deze laagdrempelige betalingsdiensten.

De ChristenUnie staat op voor:

• Laagdrempelige instroom werkzoekenden. Er zijn mensen die niet in aanmerking komen voor beschut werk en tegelijkertijd nog niet voldoende fit zijn om bij een reguliere werkgever aan de slag te kunnen. Súdwest-Fryslân biedt daarom via haar sociaal ontwikkelbedrijf in samenwerking met relevante opleidings- en ontwikkelingsfondsen laagdrempelige trajecten aan waarin werkzoekenden ervaring kunnen opdoen en vaardigheden ontwikkelen. We maken hierbij ook gebruik van de praktijkverklaring.
• We anticiperen op de Participatiewet in Balans. Daar waar mogelijkheden zijn, gaan we mee aan de slag, bijvoorbeeld met het toekennen van bijstandsaanvragen met terugwerkende kracht en een bufferbudget.
• Súdwest-Fryslân ondersteunt informele voedselbanken en initiatieven van kerken/diaconieën, zoals de Schuilplaats, Present en kringloopwinkels die werken met vrijwilligers. Súdwest-Fryslân voorkomt een boete op barmhartigheid in gemeentelijk beleid
• Signaleren van behoefte aan schuldhulp. Súdwest-Fryslân blijft inzetten om actief met woningcorporaties, energiemaatschappijen en zorgverzekeraars betalingsachterstanden vroegtijdig op te merken en hulp te bieden. We zorgen ervoor dat er expertise bij Súdwest-Fryslân is waardoor mensen ook gelijk geholpen kunnen worden ipv weer doorverwezen te moeten worden naar een volgend loket. Daarnaast worden huisbezoeken afgelegd door de bestaande welzijnspartners of gemeentelijke schuldhulp. Jongeren zijn hierbij een groep die extra aandacht verdient i.v.m. de lage drempel voor Buy Now Pay Later (BNPL).
• BNPL leidt veelal tot schulden en een maatschappelijk verantwoorde ondernemer zou deze ‘service’ niet moeten aanbieden. Súdwest-Fryslân spreekt haar bedrijven aan ervoor te waken laagdrempelige diensten aan te bieden die mensen verleiden tot het maken van schulden. Zij worden aangemoedigd niet gebruik te maken van diensten die het kopen op krediet bevorderen.
• Súdwest-Fryslân ziet actief toe op de huisvesting van arbeidsmigranten en stelt huisvestingscriteria op voor initiatiefnemers of bedrijven die arbeidsmigranten willen inzetten. Zij past strikte handhaving toe op goede woonlocaties om misstanden te voorkomen

De ChristenUnie blijft opstaan voor:

3.1 Participatie 

• Súdwest-Fryslân zorgt ervoor dat iedereen naar vermogen mee kan doen in de maatschappij en faciliteert en stimuleert vrijwilligerswerk, arbeidsmatige dagbesteding en mantelzorg.
• Gemeentelijke banen en leerwerkplekken: Súdwest-Fryslân maakt extra stage- en leerwerkplekken beschikbaar binnen de gemeente en bij gesubsidieerde organisaties.
• Persoonlijke begeleiding: Súdwest-Fryslân past maatwerk toe bij re-integratie, met begeleiding door een vaste contactpersoon. We werken conform de principes van Simpel Switchen waarbij een stapje terugdoen in de re-integratie mogelijk is om later weer een stap vooruit te zetten.

3.2 Bestrijden van armoede

• Een sterk sociaal netwerk bevordert de bestaanszekerheid van mensen. Súdwest-Fryslân stimuleert en ondersteunt daarom initiatieven waarbij inwoners op wijk/buurt/straatniveau elkaar ontmoeten en ondersteunen.
• We stimuleren beter gebruik en uitvoering van de bijzondere bijstand en gemeentelijke regelingen door proactieve informatievoorziening. We doen dit samen met de maatschappelijke partners en passen automatische toekenning toe waar mogelijk. Een voorbeeld is Wageningen waar men alle regelingen versimpeld heeft tot één regeling.
• Op de Internationale Schakel Klas (ISK) worden schoolmaaltijden verstrekt. Súdwest-Fryslân maakt daar gebruik van de landelijke regeling voor schoolmaaltijden, waar deze zorg zichtbaar wordt. Als dat niet toereikend is gaan we met scholen en het Jeugd Educatie Fonds in gesprek voor extra ondersteuning. We blijven daarnaast extra fondsen ter beschikking stellen voor sport- en cultuurdeelname voor kinderen uit gezinnen met een laag inkomen.
• De ChristenUnie vindt het belangrijk om lokaal maatwerk aan te bieden voor inwoners met hoge energierekeningen en huurachterstanden, met als doel hen te helpen weer financieel zelfstandig te worden.

3.3 Schulden

• Súdwest-Fryslân helpt middels het project Vindplaats verborgen schulden werkgevers in een vroeg stadium te voorkomen dat werknemers in financiële problemen dreigen te raken. Hierbij kan gebruikt gemaakt worden van de Moedige Dialoogof een equivalent.
• Súdwest-Fryslân biedt financiële educatie en hulp aan jongeren, onder meer door middel van budgetcoaching, voor jongvolwassenen en lessen over geldbeheer op scholen.
• De wachttijd voor schuldhulp inkorten en snelle, laagdrempelige trajecten aanbieden om inwoners direct te helpen. Súdwest-Fryslân sluit zich aan bij het convenant “Schuldenrust van de NVVK”.
• Súdwest-Fryslân past bij het innen van gemeentelijke belastingen en heffingen een sociaal kwijtscheldings- en incassobeleid toe om problematische schulden te voorkomen.

3.4 Arbeidsmigranten

• Op basis van de Omgevingswet maakt Súdwest-Fryslân een programma ‘huisvesting Arbeidsmigranten’. Hierin kan Súdwest-Fryslân huisvestingscriteria opnemen voor initiatiefnemers of bedrijven die arbeidsmigranten willen inzetten.
• Súdwest-Fryslân past strikte handhaving toe op goede woonlocaties om misstanden te voorkomen.
• Súdwest-Fryslân sluit (via het regionaal werkcentrum) aan bij het project Work in NL (WIN). Via dit loket ontvangen arbeidsmigranten in hun eigen taal informatie over rechten, werk en huisvesting.
• Súdwest-Fryslân biedt gratis of gesubsidieerde taalcursussen en inburgeringsprogramma’saan om participatie te bevorderen. Súdwest-Fryslân zoekt hierin samenwerking met partners zoals Taalmaatjes.
• Súdwest-Fryslân verstrekt informatie over zorgverzekeringen en gemeentelijke regelingen en zorgt voor laagdrempelige toegang tot medische hulp.

4 - Een thuis voor iedereen 

De ChristenUnie staat op voor jou! Dat jij jou thuis voelt in Súdwest-Fryslân. Iedereen heeft een plek nodig waar je veilig bent en gezien wordt, waar je tot rust kunt komen. En dan gaat het om meer dan alleen een dak boven je hoofd Dan gaat het om geborgenheid. Dat ontstaat wanneer mensen elkaar kennen doordat ze elkaar tegenkomen. We bouwen daarom geen huizen, maar we bouwen aan de vorming van gemeenschappen. Waar mensen leven voor elkaar en waar iedereen zich gekend weet.

Een huis dat geen geldzorgen brengt, maar juist betaalbaar en energiezuinig is. Een huis dat in een wijk staat waar buren elkaar helpen en voor elkaar klaar staan. Waar het fijn wonen is, met genoeg groen, ontmoetingsplekken en speeltuinen. Kortom, een huis dat mensen met recht hun thuis kunt noemen.

Zo’n huis vinden gaat niet vanzelf, of het nu een eerste huis is, of een huis waar kinderen fijn op kunnen groeien, of een huis waar men goed oud kan worden. Ook in Súdwest-Fryslân staat de woningmarkt onder druk. Huizenprijzen stijgen en het bouwen gaat niet snel genoeg. Daardoor zitten mensen klem in een te kleine of juist te grote woning, kunnen jongeren niet op zichzelf gaan wonen en is het lang wachten op een levensloopbestendige woning.

Dat onvoldoende woningen worden gebouwd heeft verschillende oorzaken waar Súdwest-Fryslân soms maar weinig invloed op hebben zoals netcongestie, de stikstofproblematiek en bezwaarprocedures tegen bouwprojecten. Voor woningbouw is bovendien ruimte nodig terwijl ook bijvoorbeeld natuur, (extensieve) landbouw, defensie en duurzame energieopwekking een beslag doen op schaarse grond. De schaarste wordt vooral gevoeld door mensen met een kwetsbare positie op de woningmarkt. Met name in de lagere prijsklassen komt voldoende aanbod van woningen niet vanzelf tot stand. Op basis van de christelijk-sociale waarden solidariteit en barmhartigheid willen we ons daarom in Súdwest-Fryslân inzetten voor de bouw van betaalbare koop- en huurwoningen, voor starters en anderen met een kleine portemonnee en mensen met een zorgbehoefte.

Maar dit alles ontslaat ons niet van de verantwoordelijkheid om in woonruimte te voorzien. En daar zetten we ons in Súdwest-Fryslân voor in! We kijken actief naar mogelijkheden om woningen toe te voegen en naar kansen bij herontwikkeling van bedrijventerreinen. Ook het splitsen van woningen en oude boerderijen is een mogelijkheid. Kortom, we willen ‘bouwen, bouwen, bouwen’.

De ChristenUnie kijkt daarnaast ook verder dan stenen en een dak. We kiezen voor groene wijken waar ontmoeting gestimuleerd wordt. Waar ruimte is voor allerlei initiatieven uit de buurt. Groen en bomen zijn onmisbaar voor klimaatbestendigheid én voor ons eigen buitengeluk. Daarom doen we er alles aan om niet enkel groen te behouden bij het bouwen van woningen, maar juist groen toe te voegen. We leggen de lat daarmee hoog. Daar heeft Súdwest-Fryslân ook recht op. We werken intensief samen met bouwers en woningcorporaties.

Waar staat de ChristenUnie voor op?

• We geven alle ruimte aan bestaande en nieuwe wooncoöperaties en collectief particulier opdrachtgeverschap. Zo ontstaan er buurtjes met karakter. Per gebiedsontwikkeling wordt bekeken of een zogenaamd Knarrenhof of een jongerenproject kansrijk is. Súdwest-Fryslân gaat onderzoeken hoe zij het best geholpen kunnen worden. Een voorbeeld is Ebbingehof in Groningen
• Súdwest-Fryslân blijft haar inzetten om recreatieve bewoning tegen te gaan waar permanente bewoning de norm is.
• Bouwen aan gemeenschappen. In nieuwe buurten komen ook plekken die geschikt zijn voor kerken of gebouwen waarin geloofsgemeenschappen samen kunnen komen. De ene keer is dat een gloednieuw kerkgebouw, de andere keer is het een multifunctioneel ontmoetingscentrum wat gehuurd kan worden op zondagochtend.

De ChristenUnie werkt verder aan:

4.1 Doorbouwen aan jouw thuis

• De ChristenUnie kiest voor een actief grondbeleid, zodat we maximaal invloed hebben op de snelheid en het programma voor wonen en werken.
• Par jaar een doel om voldoende woningen te bouwen. Dat doen we op verschillende plekken in onze Súdwest-Fryslân. Ook de dorpen zijn serieuze kandidaten voor nieuwe plannen.
• De ChristenUnie kiest voor het mogelijk maken van het splitsen van woningen, bijvoorbeeld in het buitengebied waar een familie of een woongemeenschap kan wonen in een boerderij.
• Het is om meerdere redenen wenselijk passende woningen te bouwen, waarbij het sámen leven centraal staat. Eén daarvan is de toename van het aantal 1- en 2-persoonshuishoudens. Bij de bouw van kleine appartementen zorgen we voor ontmoetingsruimten en gedeelde huiskamers.
• Veel mensen willen graag in hun eigen wijk doorstromen naar een huis dat past bij hun levensfase. Ook in bestaande wijken kunnen daarom woningen toegevoegd worden. Een scan kan helpen om te bekijken waar dat het beste kan, met behoud van groen en ontmoetingsplekken.
• Voor mensen die moeite hebben met het vinden van hun plek in de samenleving bouwen we samen met zorgpartners zogenoemde ‘Paradijsvogelwoningen’. Daar kunnen zij grotendeels zelfstandig wonen, maar is begeleiding en hulp altijd dichtbij. 
• Súdwest-Fryslân maakt met ontwikkelaars afspraken zodat in haar grondposities ook aangestuurd wordt op levensloopbestendige woningen.

4.2 Betaalbaar wonen

• Bouwen doen we in alle prijsklassen. Zo zorgen we voor een gezonde mix van goedkope en duurdere woningen, dat aansluit bij de woonwensen van Súdwest-Fryslân. Kiezen voor een verdeling van 30% goedkoop, 40% middelduur en 30% duur lijkt de beste optie. Van deze woningen moet meer dan de helft in het betaalbare segment vallen.
• We geven ruimte aan (nieuwe) woningcorporaties zodat er een goede mix ontstaat in het woningaanbod en de vraag adequaat wordt beantwoord.

 4.3 Groene en verbonden wijken en dorpen

• Wonen in een groene buurt is goed voor je gezondheid en welzijn. In oude wijken wordt actief gezocht naar ruimte voor het planten van bomen. Daarbij kan ook gezocht worden naar mogelijkheden weinig gebruikt en overbodig asfalt en bestrating weg te halen en te wijzigen in groen.
• Nieuwbouw gaat niet enkel over woningen. In bouwprojecten komt ook ruimte voor maatschappelijke voorzieningen, zoals verenigingen, maar ook voor maatschappelijke organisaties die een belangrijke bijdrage leveren aan het welzijn in de wijk. Zij moeten een plek in de buurt kunnen behouden. Súdwest-Fryslân maakt daarover afspraken met bouwers, en ondersteunt waar nodig.
• Initiatieven als een húskeamer, een reparatiecafé, een doarpstún, een “helpende hand” worden omarmd en de gemeente zoekt mee naar draagkracht door in te zetten op voldoende vrijwilligers

4.4  Ruimte van ons allemaal

• De openbare ruimte moet uitnodigen tot ontmoeting en bewegen. Waar speeltuinen, beweegtuinen en ontmoetingsplekken ontbreken en door de buurt gewenst zijn voegen we die toe. Ook stimuleren we dat buurtinitiatieven grasveldjes adopteren en mooier maken.
• De dienst groenvoorzieningen gaat inwoners helpen om te zorgen dat nieuwe aanplant goed past bij de omgeving en bijdraagt aan verbeteren van de biodiversiteit, waarbij concreet de hulp van natuurorganisaties ingezet kan worden. Bij het herinrichten van de openbare ruimte vervangen we waar mogelijk steen door groen. Nieuw straatmeubilair wordt circulair geproduceerd. De openbare ruimte wordt toegankelijk ingericht, met voldoende rustplekken.

5 - Kunst, cultuur en sport  

De ChristenUnie staat op voor

• Cultuureducatie voor alle kinderen dichtbij en betaalbaar. Kinderen uit gezinnen in armoede kunnen (bijvoorbeeld met behulp van een minimapas, of via het Jeugd Sport- en Cultuurfonds) korting krijgen of gratis deelnemen. Dit wordt ook meegenomen in subsidievoorwaarden voor culturele instellingen.
• Doorgaan op de ingeslagen weg van behoud van de vele monumenten en kerkgebouwen met het doel kansen voor herbestemming niet te missen en samen met de provincie op tijd in te zetten op behoud van het religieus erfgoed. De mogelijkheden van subsidie verkrijgen worden actief ingezet. Daarnaast is er aandacht nodig voor nieuwe kerken en gemeenschappen die een gebouw of onderdak zoeken
• Voor alle ouderen in onze gemeente ontwikkelt de gemeente laagdrempelige sport- en beweegprojecten
• De ChristenUnie blijft inzetten op de inzet van sportcoaches om zo de verbinding tussen sport, onderwijs en zorg te bevorderen

5.1 Kunst en Cultuur

De ChristenUnie staat op voor leefbare dorpen en steden. Het culturele aanbod is van groot belang voor deze leefbaarheid en reden voor mensen om ergens te willen wonen. Wij staan daarom voor een levendig verenigingsleven waarin mensen hun creativiteit, aan ons gegeven als mens, als beeld van onze God de creatieve Schepper, tot uitdrukking kunnen geven. Muziek, creatieve vormgeving, dans en toneel verrijken het leven en de samenleving met hun creativiteit en zingeving. Het heeft de mogelijkheid om ons stil te zetten, te laten ontspannen, wakker te schudden en te verbinden.   

Kunst en cultuur zijn eerst, en vooral, van en voor de samenleving. De overheid vervult een belangrijke rol als subsidieverstrekker, opdrachtgever en bewaker van ons culturele klimaat en erfgoed. Kunst en cultuur is voor en van iedereen. Het is belangrijk dat er toegankelijk aanbod van kunst en cultuur is, met name voor jongeren. Door amateurkunsten te beoefenen, ontdekken en ontwikkelen zij hun creatieve talenten. De ChristenUnie ondersteunt verenigingen als klassiek voorbeeld van hoe de samenleving zichzelf organiseert.

Waar blijft de ChristenUnie voor opstaan?

• De samenwerking tussen scholen en culturele voorzieningen.  
• Gebouwen worden zoveel mogelijk multifunctioneel benut; om het gebruik te optimaliseren, maar ook om dwarsverbanden tussen (brede) scholen, verenigingen, kinderopvang, bibliotheken en muziekscholen, zorginstellingen, etc., te vinden en te versterken. 
• De ChristenUnie wil de exploitaties van culturele accommodaties gunstig beïnvloeden door in te zetten op lagere energielasten. Bij nieuwe aanbestedingen/bouwplannen willen we dit nadrukkelijk betrekken en bij groot onderhoud hierover advies inwinnen.  
• De ChristenUnie wil ook dat Súdwest-Fryslân het accommodatiebeleid afstemt met omliggende gemeenten. Het doel hierbij is niet om elkaar te beconcurreren, maar om elkaar en de cultuurdeelname te versterken.  

5.2 Monumenten en (kerkelijk) erfgoed 

Erfgoed en monumenten zijn beeldbepalende elementen in Súdwest-Fryslân. Molens en authentiek boerderijen dragen in het open landschap daartoe bij. De vele kerktorens brengen het weidegebied beeldend in kaart. Het zijn bakens in een veranderende wereld en brengen herinneringen met zich mee. Goed onderhoud en beheer van erfgoed en monumenten vinden we belangrijk en we kijken daarbij ook naar nieuwe invullingen van oude gebouwen.  Voor veel inwoners dragen kerken herinneringen aan belangrijke momenten in het leven. Kerken bieden een plek voor erediensten en bezinning. Soms verliezen kerken hun functie en dreigt daardoor leegstand en achterstallig onderhoud. Niet alle kerken kunnen behouden worden, maar er liggen wel kansen in een waardige alternatieve bestemming. 

Waar staan wij voor op? 

• De ChristenUnie ondersteunt stichtingen zoals Oud Sneek die zich inzetten historische gevels en binnensteden hun elan terug te geven. Dit fonds helpt ondernemers en verhuurders om hun gevels op straatniveau op te knappen.  

5.3 Musea 

Het bewaren en beschermen van objecten, gebouwen, monumenten, documenten en gegevens uit de al dan niet lange lokale/regionale geschiedenis vraagt zorgvuldigheid. Naast vele kleine musea heeft Súdwest-Fryslân belangrijke cultuurhistorische spelers zoals het Jopie Huismanmuseum, de Tiid, het Fries Scheepvaartmuseum en museum Hindeloopen in haar gebied. Enerzijds om te bewaren en te beheren, anderzijds om door te geven en te leren. Het biedt ook kansen om mensen te (re)activeren. De musea kennen al een goede voor, van samenwerking waarin kennis wordt gedeeld en samen gewerkt wordt aan hun bekendheid.

Waar staan wij voor op?

• De krachtige samenwerking van de gemeentelijke musea blijft vragen om een coöperatieve houding van de gemeente.

5.4 Sport 

Bij sporten staat plezier voorop. Daarom kiest de ChristenUnie voor een toegankelijke sportwereld waarin iedereen kan meedoen. Súdwest-Fryslân blijft breedtesport stimuleren waardoor voor iedereen sport beschikbaar blijft. Daarom is het nodig om ook voor de toekomst voldoende sportfaciliteiten te hebben; van openbare beweegplekken tot sportparken en sportaccommodaties. Sport brengt ook mensen samen. Sportverenigingen fungeren vaak als cement in de samenleving en verdienen steun.

Het is goed voor kinderen dat ze leren dat bewegen leuk is, dat ze leren om doelen te stellen en samen te werken in een team. Daarom willen we dat sport toegankelijk is voor iedereen, in het bijzonder voor de jeugd, zonder fysieke en financiële drempels. Het stimuleren van minima, ouderen, mensen met een beperking en mensen die nog niet sporten om meer te gaan bewegen is belangrijk. De ChristenUnie pleit voor open sportclubs met een sterke verbinding tussen het sociale en het gezondheidsdomein. Maar ook nodigen de verschillende fiets-, vaar-, wandel- en hardlooproutes uit tot bewegen en meedoen.

Daarnaast verdienen de traditionele sportieve evenementen rond de 11-steden en het zeilen, fierljeppen en kaatsen de positieve benadering van de gemeente. Súdwest-Fryslân  draagt bij aan de promotie en instandhouding van deze cultuur versterkende en verbindende activiteiten.

Waar staan wij voor op?

• Een gezonde leefstijl met voldoende beweging voor iedereen! Bij ouderen draagt dit bij aan zelfredzaamheid en sociaal contact en bij jongeren zorgt het voor een gezonde start.
• Speeltuinen met speeltoestellen speciaal voor kinderen met een beperking. 
• Bij het plannen en bouwen van nieuwe wijken en infrastructurele projecten wil de ChristenUnie dat er plaats komt voor zoveel mogelijk openbare beweegplekken en -routes in de openbare ruimte. Wijken krijgen de mogelijkheid om naast kinderspeeltoestellen te kiezen voor openbare fitnessapparaten.
• Súdwest-Fryslân werkt samen met verenigingen aan het sportakkoord waarin onder andere afspraken staan over een positieve sportcultuur, inclusiviteit, discriminatie en racisme, alcohol en drugs, toegankelijkheid en vrijwilligersbeleid. 
• Sportaccommodaties zijn zoveel als mogelijk toegankelijk voor mensen met een beperking.  
• Súdwest-Fryslân ziet erop toe dat iedereen die er recht op heeft het Jeugdsportfonds weet te vinden.
• Elk kind in Súdwest-Fryslân is aan het einde van de basisschoolleeftijd zwemvaardig.

Thema 2
Opstaan voor een dienstbare economie aan mens en natuur

De ChristenUnie staat op voor een economie met vrijheid om te ondernemen en die ook rekening houdt met de draagkracht van onze aarde. Lokale ondernemers, groot en klein, zijn daarbij belangrijk. Ze dragen bij aan lokale initiatieven en het verenigingsleven.  Samenwerking tussen overheid en ondernemers is nodig om oplossingen te creëren voor maatschappelijke problemen en te komen tot een duurzame Súdwest-Fryslân. Dit betekent ook dat ons ondernemen niet bijdraagt aan uitbuiting van mensen hier of aan de andere kant van de wereld.

Hoofdstuk 6. Een economie die werkt voor mensen en ondernemers

We kiezen voor de transitie naar een “economie van genoeg”, waarin we op een verantwoorde wijze genieten en gebruik maken van al het moois dat de wereld te bieden heeft. Een economie die ook focust op kwaliteit in plaats van eenzijdig op kwantiteit.

Onze ondernemende en creatieve gaven en talenten geven we de ruimte, terwijl we tegelijkertijd voluit invulling geven aan de opdracht om goed voor de aarde en de samenleving te zorgen. We zijn voor een lokale economie, binnen ecologische grenzen en zonder menselijk leed. Het werk van maatschappelijk betrokken bedrijven en mensen is daarvoor onmisbaar in een vitale lokale economie.

Hoofdstuk 7. Zorg voor de schepping

We maken ons zorgen over klimaatverandering en andere schade die we als mensen aanrichten in Gods schepping. We spannen ons in om de menselijke impact op klimaatverandering terug te dringen en natuurgebieden in ons land goed te beschermen. We treffen voorbereidingen om klimaatveranderingen die onvermijdelijk zijn geworden goed op te vangen in de inrichting van economie en ruimtelijke ordening. We beschermen onze prachtige natuurgebieden en soortenrijkdom, verrijken ons platteland met natuur en vergroenen onze steden. Herstel van natuur en biodiversiteit zijn expliciete doelstellingen van christelijke politiek.

Hoofdstuk 8. Goed bereikbaar

Mobiliteit brengt mensen bij elkaar, om te werken, elkaar te ontmoeten of voor elkaar te zorgen. De ChristenUnie vindt het belangrijk dat we daarbij zorgen voor onze leefomgeving. Goede (vaar)wegen, paden en openbaar vervoer zijn nodig waarbij de ChristenUnie mensen wil stimuleren om steeds de duurzaamste variant te kiezen.

6 - Een economie die werkt voor mensen en ondernemers

We staan op voor een economie die dienstbaar is aan de samenleving. Een economie die niet draait om steeds meer, maar waarin het welzijn van de mens centraal staat en waar het gewoon is om op adem te kunnen komen. Als ChristenUnie kijken we naar welvaart in de brede zin.

Een bloeiende economie gaat niet alleen over geld en winst. Daarom willen we een Súdwest-Fryslân zijn die ondernemers helpt om duurzaam te werken, die samenwerkt met aanbieders van lokale/regionale producten en kansen biedt aan mensen die moeilijk aan een baan komen. Wij kiezen voor een economie waarin zorg voor elkaar en respect voor de schepping centraal staan. Dan bouwen we samen aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat waarin iedereen meetelt. Een belangrijk instrument hierbij is de ruimtelijke ordening. In de Omgevingsvisie legt Súdwest-Fryslân lange termijn doelen vast en in het omgevingsplan de regels voor de inrichting van de fysieke omgeving. De ChristenUnie kiest ervoor om in dit ruimtelijke ordening duurzame bloei centraal te stellen.

Onze ondernemers (groot en klein) zijn onderdeel van het hart van Súdwest-Fryslân. Ze brengen leven in de straten, bieden werk aan de mensen om ons heen en bouwen mee aan een samenleving waarin we elkaar kennen en helpen. Daarnaast bieden ze betekenisvol werk aan onze inwoners. De ChristenUnie vindt dat dit onze waardering en vertrouwen verdient. Dus is het belangrijk om ruimte te geven om te ontwikkelen, zonder vast te lopen in regels en bureaucratie, daar moet Súdwest-Fryslân zich voor inzetten. Niet tegenwerken, maar naast hen staan, met heldere afspraken, duidelijke communicatie en eerlijke kansen/ondersteuning waar nodig. Kortom, samenwerken vanuit vertrouwen in ondernemers die het goede willen doen.

Een ondernemersfonds is een prachtig instrument om samenleving en ondernemers te verbinden. De ChristenUnie blijft kritisch op de wijze van voeding van dit fonds en zoekt naar een ingrijpende verbetering daarvan.

De ChristenUnie staat op voor

• Inzet van een ‘regelvermaler’. Binnen het ondernemersloket richten we de ‘regelvermaler’ in die als taak heeft de regeldruk te verminderen en procedures in te korten. Ondernemers kunnen hierin gemotiveerd regels aandragen die we kunnen afschaffen. 
• Middels een keurmerk sociaal ondernemen is het mogelijk een dienstbare economie gericht op inclusiviteit te bevorderen.  Súdwest-Fryslân helpt ondernemers om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt of nieuwkomers een plek te geven binnen hun bedrijf. De ChristenUnie wil graag dat onderzocht wordt of bijvoorbeeld de PrestatieladderSociaal Ondernemen de inzet van bedrijven kan bevorderen. Daarbij wordt ook gekeken in hoeverre dit keurmerk sociaal ondernemen en lokale inkoop aan elkaar verbindt. Een keurmerkhouder kan dan bij Súdwest-Fryslân inkoopvoordelen kunnen krijgen voor zover de aanbestedingsregels dit toelaten. Hiermee stimuleert de Súdwest-Fryslân lokale inkoop.
• Geen verplichte deelname 24/7 economie. Winkeliers mogen niet gedwongen worden om hun winkel op zondag te openen. Súdwest-Fryslân moet dit garanderen en bewaken. De ChristenUnie wil voorkomen dat de kleine ondernemer vrijwel verplicht wordt tot deelname aan de 24/7 economie.
• Súdwest-Fryslân onderzoekt de mogelijkheid samen met provincie, buurgemeenten en ondernemers te komen tot een grondstoffendepot en circulaire bouwmarkt. Op deze plek kunnen Súdwest-Fryslân en ondernemers materialen opslaan die later opnieuw gebruikt kunnen worden.
• We blijven inzetten op een herkenbare en toekomstbestendige promotie van Súdwest-Fryslân als recreatieve bestemming, in samenwerking met inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. De lokale VVV en het samenwerkingsverband Marrekrite zijn onmisbare spelers.
• Súdwest-Fryslân blijft alert op de ontwikkeling van het aantal toeristische overnachtingen van toeristen in de gemeente om adequaat in te spelen op de behoeften van onze gasten en een blijvende gastvrije economie te borgen. Van de besteding van de toeristenbelasting wordt ook richting de toerist adequaat gecommuniceerd.

Waar blijft de ChristenUnie voor opstaan?

6.1 De basis op orde

• Súdwest-Fryslân onderhoudt goede relaties met ondernemers in alle kernen; er is structureel overleg en er zijn voldoende informele ontmoetingsmogelijkheden.
• Het gemeentelijk inkoopbeleid biedt kansen aan lokale bedrijven als leverancier van Súdwest-Fryslân.
• Het slepende conflict rond de inrichting en het voeden van het ondernemersfonds dient opgelost te worden, waarbij de inzet van de gemeente gevraagd mag worden. Het benutten van een BIZ is daarvoor een reële optie.
• Ondernemers kunnen via vaste aanspreekpunten hun vragen over bijvoorbeeld arbeid, regeldruk, vergunningen en financiële zaken stellen. Ook een ondernemer die het financieel lastig heeft krijgt een luisterend oor.
• Brede Welvaart-data in kaart brengen door gemeentelijke data te combineren met bronnen zoals de Atlas voor gemeenten. Zo kijken we verder dan geld en zien we wat betekenis geeft aan het leven. Deze informatie gebruiken we om de gebieden te identificeren waar vitaliteit en voorzieningen herstellen noodzakelijk is.

6.2 Sociale werkgelegenheid

• Súdwest-Fryslân steunt sociale ondernemingen door bij hen in te kopen. Bij aanbestedingen wordt in de voorwaarden het karakter van de onderneming in dit licht meegenomen, zodat ook maatschappelijke doelen bereikt kunnen worden. Die maatschappelijke opbrengst kan opwegen tegen de directe kostenbesparing wanneer niet naar dit aspect zou worden gekeken.
• Súdwest-Fryslân erkent dat het werken als ZZP’er schijnzelfstandigheid met zich mee kan brengen wat niet bijdraagt aan duurzame arbeidsverhoudingen. Súdwest-Fryslân committeert zich aan de Wet DBA en huurt alleen nog maar ZZP’ers in die voldoen aan de criteria van de Wet DBA. ZZP’ers binnen Súdwest-Fryslân worden begeleid en waar nodig geholpen naar een dienstbetrekking die past.
• Súdwest-Fryslân bemiddelt in het aanbod van programma’s die bedrijven ondersteunen bij het aannemen en begeleiden van mensen die dat nodig hebben. Súdwest-Fryslân is hierin ook een sociaal werkgever en geeft hierin ook het goede voorbeeld en koopt waar mogelijk bij deze bedrijven lokaal in.
• Súdwest-Fryslân stimuleert ondernemers om jongeren stageplekken, bijbanen en leerwerkplekken aan te bieden. Met name voor jongeren met een achterstand op de arbeidsmarkt.

6.3 Duurzame economie

• Bedrijventerreinen moeten schoon zijn, met de juiste functies op de juiste plek. Aandacht voor leegstand en ondermijning is belangrijk. Groen zorgt voor verkoeling in hete zomers en een betere waterafvoer, bijvoorbeeld sedumdaken en groenstroken in bermen en rondom gebouwen.
• Súdwest-Fryslân  bezint haar verder op voortzetten van het ondernemingsfonds op basis van opgeld via de OZB, waarbij de rechterlijke uitspraken zodanig geduid worden dat zowel de private stichting Ondernemingsfonds als de gemeente gevrijwaard worden van eventuele toekomstige te vrezen financiële gevolgen.
• Súdwest-Fryslân ondersteunt de verenigingen van ondernemers om hun kennis op het gebied van de energietransitie en circulariteit te delen. Hiermee kan gezamenlijk een antwoord gegeven worden op de netcongestie en kan effectief gewerkt worden aan het besparen en delen van energie.
• We putten onze aarde uit, grondstoffen raken op. Daarom geeft Súdwest-Fryslân ruimte aan circulaire ondernemers, ondernemers die direct (kringloop) of indirect (hergebruik materialen) bijdragen aan circulariteit.
• Goederen worden vooral over de weg vervoerd. Het vaarwegennet voorziet echter in de mogelijkheid om grootschalig vervoer minder belastend voor het milieu over het water plaats te laten vinden. In een schip van 3000 ton kan de lading van 100 vrachtwagens worden vervoerd. In ons rijke waterland is het vanzelfsprekend dat deze mogelijkheid ook benut wordt voor vervoer van containers. Worden (zoals eerder aangekondigd) in de A7 bij Uitwellingerga op- en afritten gerealiseerd dan ligt het voor de hand te onderzoeken of aansluiting verkregen kan worden op het industrieterrein Brêgefinne aan de oever van het Margrietkanaal. Een containerterminal kan het aantal wegkilometers van vrachtwagens helpen verlagen.

6.4 Recreatie en toerisme

• De behoefte aan recreatie in eigen omgeving blijft groot. Súdwest-Fryslân investeert in aantrekkelijke groene en recreatieve voorzieningen en stimuleert duurzame vormen van verblijfsrecreatie.
• We verbeteren en onderhouden fiets-, wandel- en waterverbindingen, niet alleen voor recreatie maar ook als duurzame routes voor woon-werkverkeer. Toegankelijke, waar mogelijk vrij liggende en goed bewegwijzerde paden dragen bij aan de aantrekkelijkheid van ons buitengebied.
• De verbindingen over het water worden verbeterd door vergroting van de inzet van elektrische fietsponten bemand met vrijwilligers.

6.5 Levendige binnensteden en vitale winkelcentra

• De detailhandel blijft veranderen. We zetten in op compacte, aantrekkelijke winkelgebieden en letten op de leefbaarheid, sociale veiligheid en een divers aanbod.
• Waar nodig bevorderen we de transformatie van leegstaande winkelpanden naar woningen om de binnensteden leefbaar en bruisend te houden, met oog voor een goede balans tussen wonen, werken, recreëren, groen en winkelen.
• We blijven inzetten op de samenwerking tussen horeca, winkeliers, handhavers en politie om winkelcriminaliteit en overlast aan te pakken.
• Kleine winkelcentra zijn onmisbaar voor de leefbaarheid. We stimuleren innovatieve combinaties van winkels, zorg, horeca en maatschappelijke functies om voorzieningen te behouden.

7 - Zorg voor de schepping

 We staan op voor leven in balans met wat de aarde kan dragen, voor een groene en gezonde leefomgeving. We zetten ons in om verdere opwarming van de aarde te voorkomen, de natuur te beschermen, onze leefomgeving klaar te maken voor weerextremen en we staan op voor een duurzame landbouw.

Súdwest-Fryslân is qua oppervlakte de grootste gemeente van Fryslân. Zij draagt daarmee ook een grote verantwoording zorg te dragen voor het landschap. Zoals de gaswinning in Groningen heeft aangetoond is dat landschap kwetsbaar. Met Gaasterland aan onze zuidgrens en het waddengebied aan ons noordgrens zijn we ons bewust hoe kwetsbaar ook ons gebied is. Zoutwinning heeft al aangetoond dat in onze buurgemeente Waadhoeke al te drastische winning van grondstoffen problemen kan veroorzaken. De winning en voorgenomen winning van gas in Oppenhuizen en Woudsend vraagt van ons of wij die kwetsbaarheid wel onderkennen en hoe wij daarmee om willen gaan. Ook de ChristenUnie wijst deze winning af en pleit voor de inzet op alternatieven.

Voor de ChristenUnie staat rechtvaardigheid daarbij voorop: de transitie naar een duurzame samenleving kan alleen als die eerlijk verloopt, dit betekent dat deze voor iedereen haalbaar en betaalbaar is. Ook komen we op voor wat kwetsbaar is: de prachtige natuur in Súdwest-Fryslân is het waard te beschermen. Want de schepping heeft waarde in zichzelf en elk wezen heeft recht op een goed bestaan, nu en in de toekomst. Vanuit deze motivatie willen we bijdragen aan een duurzaam leven en een duurzame landbouw, op zo’n manier dat mensen niet afhaken maar meegenomen worden in deze verandering.

Om toekomstige generaties dezelfde kansen te geven zal er dus veel moeten veranderen. Voor deze transitie moeten inwoners en overheid samen de handen uit de mouwen steken. Daarom ondersteunt de Súdwest-Fryslân inwoners en ondernemers in wat zij zelf kunnen doen.

Waar staat de ChristenUnie voor op?

• Súdwest-Fryslân werkt met een positieve houding mee bij de realisatie van lokale opwek van elektrische energie. Bijvoorbeeldbij opwek voor de eigen behoefte zoals de kleine molen bij een boerderij of locatie op het platteland die kan aantonen dat de energie ook lokaal wordt verbruikt. Ook een dorpsmolen die voorziet in de elektrische energie van een dorp en aanwezige industrie kan op positieve realisatie rekenen.
• Een duurzaam huis is een zuinig huis. Dat is goed voor het klimaat en goed voor je portemonnee. Daarom helpt Súdwest-Fryslân inwoners met lage inkomens met het treffen van kleine energiebesparende maatregelen. Ook draagt Súdwest-Fryslân positief bij aan mensen met een koopwoning en een laag inkomen voor het realiseren van duurzame woningen naast landelijke subsidies. Voor alle woningeigenaren subsidieert Súdwest-Fryslân een gecertificeerd energieadvies. Als je vervolgens maatregelen treft uit dat advies, dan krijg je het advies gratis. Tref je geen maatregelen, dan betaal je het advies zelf. Zo kan iedereen zijn of haar huis isoleren.
• Het bouwen van schepen met duurzaam materiaal krijgt de voorkeur in het scheppen van bedrijvencentra langs het water.
• Voor een gezonde en biodiverse leefomgeving worden bestrijdingsmiddelen niet meer overal gebruikt. We kiezen voor brede spuitvrije zones naast woningen, scholen, kinderopvang en zorginstellingen. Ook naast meren, beken en overige natuur komen er zulke zones. Daar waar wel bestrijding gewenst is, wordt ingezet op beheer met “groene” middelen
• De huiskat is in het veld een rover. In onze graslandrijke gemeente is het wenselijk dat de ‘wilde kat’ bestreden wordt nu volkomen duidelijk is dat deze mogelijk het grootste aandeel levert in het doden van jonge kuikens van weidevogels. Súdwest-Fryslân zet zich in voor een beter beheersing van het aantal loslopende katten in het weidegebied
• Stikstof zorgt voor verschraling van natuur in onze Súdwest-Fryslân, maar ook waterproblematiek en recreatie. Daar waar mogelijk, draagt Súdwest-Fryslân bij aan het beperken van de uitstoot. Bijvoorbeeld door ruimte te geven aan boeren om op hun erf een paar woningen te bouwen of andere activiteiten een plek te geven. Dit kan het makkelijker maken voor boeren om te stoppen

De ChristenUnie blijft opstaan voor:

7.1 Schone energie van ons

• We geven kansen aan inwonersinitiatieven en steunen lokale energiecoöperaties. Zo krijgen zij echt een eerlijke kans en een plek in het ontwikkelen van grootschalige energieopwekking via wind en zonne-energie. Inwoners plukken met elkaar de vruchten en zo komen opbrengsten ten goede van de gemeenschap. De Súdwest-Fryslân ondersteunt hen hierin met menskracht en garanties.
• Daar waar gas voorlopig een noodzakelijke energiebron blijft wordt ingezet op het kleinschalig realiseren van monovergisters. Bij de ontwikkeling van deze vergisters is het van belang dat nut en noodzaak voorop staat en mag het verdienmodel niet leidend zijn.
• De winning van gas uit de velden in Groningen heeft voldoende bewezen dat dit niet zonder risico’s verloopt. De gaswinning in onze gemeente bij Uitwellingerga en mogelijk later ook bij Woudsend wordt daarom als onwenselijk beschouwd.
• De ChristenUnie wil een deugdelijke nulmeting bij aanvang van onverhoedse gaswinning. Als dat niet wordt uitgevoerd blijft ChristenUnie pleiten voor omgekeerde bewijslast bij schade aan panden en infrastructuur in de winningsgebieden.
• Voor de verwarming van oude kernen lijkt verwarming met gas nog in lengte van jaren het enige alternatief. Om ook dit te verduurzamen is het daarom van belang in te zetten op winning van duurzaam gas uit verantwoorde monovergisters.
• Bewoners met een smallere beurs kunnen via lokale energiegemeenschappen ook meeprofiteren van goedkope en duurzame opgewekte energie, bijvoorbeeld met solar carports in woonwijken. Zo bestrijden we energiearmoede en wordt de transitie eerlijk.
• Echte participatie staat voor ons voorop. Als een warmtenet de beste oplossing voor een dorp of wijk lijkt te zijn start de Súdwest-Fryslân eerst het gesprek met inwoners op. Pas dan volgt besluitvorming.
• Een warmtenet zoals in Heeg kan alleen dan renderen als met name de oudere woningen in het centrum aangesloten kunnen worden.
• We stimuleren ook het gebruik van slimme batterijen en andere vormen van energieopslag in wijken en op bedrijventerreinen. Waar mogelijk koppelen we die aan nieuw te plaatsen trafohuisjes. Zo ontlasten we elektriciteitsnetten. Creatieve ondernemers kunnen daarbij een rol spelen, maar er zijn ook kansen voor energiecoöperaties. Samen met inwoners en experts gaan we kijken wat er mogelijk is in Súdwest-Fryslân.

7.2 Jouw duurzame huis

• In overeenkomsten rond de exploitatie van grond worden doelstellingen rond circulariteit expliciet benoemd. Ook het tegengaan van verspillingen en het gebruik van ‘biobased’ materialen en de compensatie van de uitstoot van broeikasgassen tijdens de bouw wordt benoemd. 
• Er wordt voortgeborduurd op de isolatiecampagne om inwoners over alle opties en de voordelen te informeren.
• Verduurzamen is best een gedoe. Daarom ondersteunt Súdwest-Fryslân energiecoöperaties als die collectieve inkoopacties organiseren. Ook is voor veel huishoudens een probleem dat je landelijke subsidies pas krijgt als je de factuur van de aannemer of installateur al hebt betaald. Súdwest-Fryslân gaat dat voorschieten en de subsidies daarvoor aanvragen.
• Voor veel woningen is de stap in één keer naar aardgasvrij te veel van het goede. Dan is een hybride warmtepomp een goed idee. De inzet op dit gebied kan nog beter. Daarom zet Súdwest-Fryslân verder in op de campagne om ook dit meer onder de aandacht te brengen.
• Súdwest-Fryslân krijgt een eigen Cv-ketelbank. Huiseigenaren die overstappen op een warmtepomp kunnen hun Cv-ketel hier verkopen. Deze kunnen dan zonder gedoe gebruikt worden in woningen waar de ketel stuk is, maar het warmtenet nog niet langskomt. Nu komen nog goede gasketels zo op de vuilstort terecht.
• Ondernemers en bedrijventerreinen krijgen ondersteuning om slimme oplossingen voor netcongestie te verzinnen, bijvoorbeeld door elektriciteit uit te wisselen of door batterijen te plaatsen zodat bedrijven ook met een kleine aansluiting kunnen verduurzamen. 
• Bij nieuwbouw zetten we in op passiefbouw (bouw met een zo laag mogelijke energiebehoefte om het klimaat in de woning in winter en zomer op peil te houden) met bio-based materialen. Dit betekent dat ook materialen als de lisdodde positief worden omarmd.

7.3 Kansen voor de natuur

• Zorgen voor de schepping moeten we leren. Daarom zet de Súdwest-Fryslân extra in op natuur- en milieueducatie op alle scholen in Súdwest-Fryslân, want jong geleerd is oud gedaan. Hierbij maakt zij gebruik van bestaand aanbod op dit terrein zoals leskisten van Mar en Klif
• Súdwest-Fryslân ontwikkelt samen met betrokkenen een visie op de toekomst van het platteland en het samengaan van o.a. natuur, landbouw, energie en recreatie.
• Natuurvriendelijk onderhoud van de voor het toerisme zo noodzakelijke vaarwegen verdient blijvende aandacht en wordt in het onderhoudsprogramma voldoende gewaarborgd.
• Het elektrisch varen wordt bevordert door voldoende laadpunten bij de watersportcentra.
• Het bouwen van schepen met duurzaam materiaal krijgt de voorkeur in het scheppen van bedrijvencentra langs het water.
• We stimuleren bijenlandschappen en zorgen voor voldoende bomen waarbij we de 3-30-300 groennorm hanteren. Dit betekent dat er vanuit elke woning drie bomen zichtbaar zijn, ten minste 30% van de wijk in de schaduw van bomen valt en er binnen 300 meter van elke woning een park of groene openbare ruimte is. Deze richtlijn helpt Súdwest-Fryslân om prioriteit te geven aan vergroening en het verbeteren van de leefkwaliteit.
• Súdwest-Fryslân koopt zoveel mogelijk lokaal en/of biologisch (of gecertificeerd duurzaam) plantgoed in met bijzondere aandacht voor inheemse planten zodat insecten hun levenscyclus kunnen voltooien.
• Súdwest-Fryslân koopt zoveel mogelijk lokaal en/of biologisch (of gecertificeerd duurzaam) plantgoed in.
• We stimuleren klompenpaden en ommetjes om de natuur dichterbij te brengen en beweging te stimuleren.
• Súdwest-Fryslân verankert de bescherming van natuurgebieden, zowel droge als natte natuur, in het omgevingsbeleid en in alle plannen. In die gebieden staat de natuur voorop. Gemeentelijke gronden nabij natuurgebieden worden waar mogelijk verkocht aan de beheerder van het natuurgebied of bij een agrariër als die dezelfde doelen behaalt.
• Handhaving op verspreiden van hondenpoep is mede noodzakelijk vanwege het feit dat bijvoorbeeld gifstoffen uit vlooienbanden in de ontlasting terechtkomen. Tevens is het om deze reden van belang de inzameling van de poepzakjes te scheiden
• Met een gericht maaibeleid van bermen langs de vele wegen in onze gemeente kan de biodiversiteit ook bevorderd worden. Echter heeft de gemeente dan als beheerder wel de verantwoordelijkheid – evenals de boeren - om schadelijke gewassen zoals akkerdistels het jakobskruiskruid adequaat tegen te gaan. Als boeren daarop kunnen worden aangesproken geldt dat evenzeer voor de gemeente.
• Het maaibeleid in kernen wordt insectenvriendelijk voortgezet. Wel wordt met zorg ook de plantengroei in deze zones zo begeleid dat er sprake is van een attractief aanzicht.
• Het beheer van jachtgebieden is afhankelijk van vergunningverlening./ De gemeente wekt proactief – liefst over meerdere jaren - mee met het verlenen van vergunningen aan jagers waar het gaat om toegang tot jachtgebieden en het gebruik van legale hulpmiddelen.
• De biodiversiteit in de bebouwde kom is vaak veel hoger dan gedacht. Nieuwe wijken geven juist kansen als het vergroten van het areaal voor zwaluwen en andere vogels die de tuin als habitat kiezen. Stedelijke natuur kan dus ook positieve effecten hebben. Wijkverbetering mag niet ten koste van stadsnatuur gaan. We werken aan groene schoolpleinen, natuurvriendelijk beheer van de openbare ruimte en bio-diverse bedrijventerreinen. Ingezet wordt op het plaatsen van voorzieningen voor vogels en vleermuizen.
• Natuurvriendelijke oevers worden de norm. Alle gemeentelijke wateren worden zo verder aangepakt. Inheemse bloemen, planten en struiken krijgen op de oevers volop de kans.
• Als we bouwen buiten de bestaande stad gebruiken we dat als kans om natuur te ontwikkelen. Door waterberging en andere klimaatadaptieve maatregelen te combineren met natuurontwikkeling zorgen we voor een blijvend, prettige omgeving voor mens, dier en plant.
• Volkstuinen blijven behouden en dragen bij aan de gemeenschap en de biodiversiteit.
• Dieren hebben last van lichtvervuiling. We zoeken naar manieren om dit tegen te gaan. Waar mogelijk gaan lantarenpalen aan via een bewegingssensor.
• We maken het makkelijker om verbrede landbouw toe te passen, zoals zorglandbouw en landwinkels.
• De huiskat is in het veld een rover. In onze graslandrijke gemeente is het wenselijk dat de ‘wilde kat’ bestreden wordt nu volkomen duidelijk is dat deze mogelijk het grootste aandeel levert in het doden van jonge kuikens van weidevogels. Súdwest-Fryslân zet zich in voor een beter beheersing van het aantal loslopende katten in get weidegebied.
• De gans is zo prominent aanwezig in onze gemeente, dat deze een te grote belasting vormt voor natuur en landbouw. Het vlees van de gans is mogelijk het enige vlees wat ook een vanwege het klimaat vegetarisch persoon gewetensvrij zou kunnen eten. Het verdient daarom aanbeveling om het al toegestane afschieten van ganzen op te volgen door een verantwoorde afzet van het vlees.

7.4 Voedselproductie in balans

• Duurzame landbouw vraagt om een lange adem. Gronden van Súdwest-Fryslân in het buitengebied worden langjarig verpacht aan duurzame boeren. Agrarische collectieven en lokale samenwerkingen tussen bijvoorbeeld akkerbouwers en melkveehouders om kringlopen te sluiten krijgen steun. Ook voedselcoöperaties! Bestaande initiatieven worden gepromoot.
• Boeren hebben behoefte aan duidelijkheid en ruimte om te werken aan een duurzaam en gezond bedrijf. Indien gewenst neemt Súdwest-Fryslân de regie in gebiedsprocessen en ruilverkaveling om kringlooplandbouw mogelijk te maken en de natuur kan worden versterkt. Een onafhankelijk erfcoach die boeren kan adviseren in het verduurzamen behoort tot de mogelijkheden.
• Het is belangrijk dat kinderen weten waar voedsel vandaan komt. Daarom ondersteunt de Súdwest-Fryslân initiatieven van boeren voor open-erfdagen.

7.5 Omgaan met extreem weer

• De Deltawerken van de 21^e eeuw vinden plaats in alle achtertuinen in Súdwest-Fryslân. Om overlast te voorkomen, proberen we de sponswerking te vergroten. Daarom helpt de Súdwest-Fryslân inwoners met het klimaatbestendiger maken van straten en tuinen. Een tegeltaxi kan een oplossing zijn. Dit betekent dat Súdwest-Fryslân alle gewipte tegels op haalt en via de gemeentewerf recyclet. Ook ondersteunen we het aanleggen van stoep- en geveltuintjes. We moedigen het aan dat buren samen in hun straat zoeken naar meer ruimte voor groen.
• Hittestress vormt een steeds groter probleem, bomen en ander groen zorgen voor verkoeling. Daarom blijven bestaande bomen zoveel mogelijk behouden en worden nieuwe bomen en struiken geplant.
• Parkeerplaatsen bestaan uit halfverharding zonder afbreuk te doen aan de toegankelijkheid van de openbare ruimte.
• Waterschade door overstroming is vaak niet of beperkt verzekerd voor ondernemers. Met bedrijventerreinen maakt Súdwest-Fryslân een plan van aanpak hoe versteende gebieden meer water kunnen bergen.

7.6 Geen afval meer

• Er komen innovatieve oplossingen om afval uit het water te halen. Met vrijwilligersorganisaties wordt naar de beste aanpakken gezocht om zwerfafval tegen te gaan.
• Súdwest-Fryslân besteedt zoveel mogelijk circulair aan. Denk aan de aanleg van wegen, straatmeubilair en eigen vastgoed. Met bouwers worden afspraken gemaakt over circulair slopen.
• Echt circulaire bedrijvigheid vraagt ruimte. Plekken voor recycling en het sluiten van kringlopen. Circulaire bedrijven en repair-cafés krijgen de ruimte in onze Súdwest-Fryslân. Als we nieuwe kavels uitgeven bekijken we hoe ondernemers uit onze Súdwest-Fryslân die ruimte kunnen gebruiken om circulair te gaan ondernemen.

8 - Een goed bereikbaar Súdwest-Fryslân

We staan op voor een goed bereikbaar Súdwest-Fryslân. Mobiliteit brengt mensen bij elkaar, om te werken, elkaar te ontmoeten of voor elkaar te zorgen. De ChristenUnie vindt het belangrijk dat we daarbij zorgen voor onze leefomgeving. Goede wegen en paden zijn nodig waarbij de ChristenUnie mensen wil stimuleren om steeds de duurzaamste variant te kiezen. Ook vaarwegen vragen onze aandacht. In samenwerking met provincie en Rijk wordt voorkomen dat de verontrustende onderhoudstoestand van de kunstwerken in de vaarwegen het relatief goedkopere en klimaatvriendelijke vervoer over water in de weg gaat staan. Daarnaast is het voor de toeristische economie van groot belang dat deze vaarwegen goed worden onderhouden.

De ChristenUnie wil naar schoner vervoer, waarbij lopen, fietsen en openbaar vervoer het belangrijkste is. Daarom kiezen we voor het STOMP principe: Eerst Stappen, dan Trappen (fiets), dan Openbaar vervoer, dan Mobility-as-a-Service (MaaS of deelmobiliteit) en vervolgens pas de Personenwagen. Meer dan de helft van de verplaatsingen gebeurt op korte afstand. Daarom krijgt langzaam verkeer in de centra van met name Sneek voorrang. Dit maakt onze leefomgeving veilig en duurzaam. Daarbij houden we rekening met mensen met een beperking. 

We investeren in sociaal veilige wandelroutes en in meer ruimte voor de fiets. Daarvoor maken we een fijnmazig netwerk van doorfietsroutes met een hoge kwaliteit. Súdwest-Fryslân is (samen met provincie en Rijk) verantwoordelijk voor infrastructuur van hoog niveau. 

De ChristenUnie staat op voor

• Adequate verbetering van de oeververbinding in de oude verkeersweg bij Uitwellingerga, zodat ook de staande mastroute daar weer hersteld wordt.
• Het verkeer moet met name voor voetgangers en fietsers veiliger worden. Wij zetten in op minimaal 50 procent minder verkeersslachtoffers in 2030 ten opzichte van 2022.
• Súdwest-Fryslân zorgt voor veilige loop- en fietsroutes naar de scholen en richt de omgeving van scholen veilig in.
• De ChristenUnie kiest voor oplaadpunten voor elektrische fietsen en watertappunten bij culturele plekken of andere verblijfsplekken.
• We stimuleren het gebruik van zero-emissie deelauto's. Zeker als inwoners onderling auto’s gaan delen willen we dat mogelijk makken. Commerciële deelauto’s faciliteren we op de logische plekken.

De ChristenUnie blijft opstaan voor:

8.1 Verkeersveiligheid

• Het verkeer moet met name voor voetgangers en fietsers veiliger worden. Wij zetten in op minimaal 50 procent minder verkeersslachtoffers in 2030 ten opzichte van 2022. 
• Uitgangspunt voor het inrichten van de verkeersinfrastructuur is het Duurzaam Veilig principe: wegen zo inrichten dat voor weggebruikers de maximumsnelheid al duidelijk blijkt uit de weginrichting en zij hun snelheid hieraan aanpassen. 
• De maximumsnelheid binnen de bebouwde kom wordt 30 kilometer. Alleen op wegen met openbaar vervoer en verbindingswegen geldt 50 kilometer per uur. Waar het op korte termijn niet mogelijk is om de weginrichting aan te passen aan de lagere maximumsnelheid kiezen we voor tijdelijke snelheidsbeperkende maatregelen.
• Op basis van registratie van de ongevallen brengt Súdwest-Fryslân tenminste elke vier jaar de zogenaamde ‘gevaarlijke plekken’ in beeld. Daarbij worden ook de verkeersdeelnemers betrokken bij het kiezen van een oplossing. 
• Súdwest-Fryslân werkt actief mee aan het realiseren van verkeerslessen op scholen en bij instellingen. 

8.2 Voetgangers 

• De openbare ruimte moet overal toegankelijk worden ingericht.
• Wandelpaden van en naar openbare voorzieningen wil de ChristenUnie voorzien van voldoende bankjes, zodat ook mensen die minder goed ter been zijn, geregeld kunnen rusten of elkaar ontmoeten. 
• We stimuleren ommetjes en klompenpaden, met bordjes bij cultuurhistorische elementen.

8.3 Fiets 

• De ChristenUnie wil een ambitieuze lokale fietsagenda. Belangrijke thema's zijn fietsveiligheid en fietsparkeren. De in het centrum van Sneek aanwezige bewaakte fietsparkeerplek wordt blijvend bemenst om gratis je fiets te kunnen stallen. Bij de beide stations in Sneek is permanent cameratoezicht wenselijk.
• Iedereen moet de kans krijgen om te fietsen. Voor nieuwkomers zorgen we voor fietslessen. Er is een programma om minima en kinderen van een goede fiets te voorzien.
• Een vlotte doorstroming van fietsers op hoofdroutes. Leg daarvoor aparte of losliggende fietspaden aan of fietsstraten. Ook drukke fietsverbindingen krijgen waar nodig losliggende fietspaden. Paaltjes en drempels op fietspaden worden zoveel mogelijk verwijderd.
• Slecht onderhouden fietspaden worden aangepakt. Zo veel mogelijk fietsroutes worden bij sneeuw schoongeveegd. 
• Súdwest-Fryslân gaat in de van wijken uit van het fietsverkeer en richt deze fiets- en kindvriendelijk in. Er komen sociaal veilige fietsverbindingen die wijken onderling snel verbinden.
• Eventuele aanbieders van deelmobiliteit moeten voldoen aan de landelijke standaarden van Mobility as a Service (Maas). 
• Súdwest-Fryslân heeft een mooi fietsnetwerk. De inzet van vrijwilligers op de diverse fietspontjes maakt het mogelijk deze vooral toeristische routes in stand te houden. Súdwest-Fryslân maakt bij de pontjes duidelijk wat met deze inkomsten gedaan wordt.
• Het blijft noodzakelijk om knelpunten in het fietsnetwerk in beeld te krijgen. We kijken daarbij onder andere naar comfort, veiligheid, directheid en doorstroming. 

8.4 Openbaar vervoer 

• Het Openbaar vervoer (OV) wordt in Fryslân provinciaal geregeld. Súdwest-Fryslân houdt goed overzicht van het aanbod en de kwaliteit door regelmatig met de provincie de prestaties van het openbaar vervoer tegen het licht te houden. Het behoud van goed OV bevordert de leefbaarheid in de kleine kernen.
• Bij aanbesteding van het doelgroepenvervoer (regiotaxi’s, scholierenvervoer, WMO-vervoer) wordt gericht gezocht naar combinaties met het OV.  
• Toeristen willen vaak fietsen huren. Súdwest-Fryslân zoekt met de aanwezige fietsverhuurders naar de mogelijkheid deze verhuur zo efficiënt mogelijk aan te bieden.  
• Súdwest-Fryslân koestert haar spoorlijn naar Stavoren.

8.5 Auto en vrachtverkeer 

• Om aantrekkelijk te blijven voor inwoners en bedrijven blijven de binnensteden van Bolsward en Sneek bereikbaar. Ongewenst doorgaand verkeer wordt slim afgeleid naar de rondom het centrum liggende hoofdwegen.
• Het aantal laadpalen wordt uitgebreid en maakt de groei van het aantal elektrische auto’s mogelijk. Gekeken kan worden naar de norm vanuit de NAL (Nationale Agenda Laadinfrastructuur). Wij pleiten voor slimme laadpalen zodat elektrische auto’s als buffer kunnen dienen in het elektriciteitsnetwerk.
• Inwoners krijgen de mogelijkheid de eigen auto op te laden via een kabel over de stoep of een klein geultje tussen de tegels, mits voldoende voorzorgsmaatregelen zijn genomen (voorkomen van valgevaar passanten). 
• Om achterstanden in het onderhoud te voorkomen moet de Súdwest-Fryslân werken met actuele onderhoudsplannen voor de (vaar)wegen en bruggen. Bij onderhoud overlegt de Súdwest-Fryslân met externe partijen op het gebied van kabels en leidingen zodat de weg maar een keer ‘open’ hoeft.  
• Per dag rijden diverse pakketdiensten vele kilometers door Súdwest-Fryslân voor het bezorgen en ophalen van bestellingen. Pakketpunten kunnen de omvang van dit verkeer beperken. Ook verkent de Súdwest-Fryslân met lokale ondernemers of een gezamenlijke bezorgservice opgezet kan worden om onnodige verkeersbewegingen te voorkomen. 
• De verontrustende toestand van de bruggen in het Prinses Nargrietkanaal vragen al jaren om een integrale aanpak. De ChristenUnie wel dat Súdwest-Fryslân samen met de provincie niet aflatende druk uitoefent op het Rijk om dit voor zowel de economie en toerisme belangrijke kanaal op orde te houden en de bruggen zo snel als mogelijk te vervangen.

8.6 Parkeren 

• Invoeren van betaald parkeren gebeurt pas na zorgvuldige afstemming met de bewoners en enkel op plekken waar parkeerproblemen zijn of ontstaan. Maatwerk en een hardheidsclausule zijn belangrijk. Bij betaald parkeren in woonwijken of parkeerzones dient er een uitzondering voor parkeren door kerkgangers op zondag onder kerktijd te zijn.

Thema 3
Opstaan voor een rechtvaardige overheid als bondgenoot van vrijheid en recht

De ChristenUnie staat op voor een overheid die bondgenoot is van de samenleving, een baken van vrijheid en gerechtigheid. De overheid moet dienstbaar zijn aan het goede leven en strijden tegen onrecht.

Een goed besluit is meer dan de helft plus één tijdens een stemming. We willen dat inwoners betrokken en gehoord worden waarbij er aandacht is voor de belangen van minderheden.

Hoofdstuk 9. Een betrouwbare overheid

We willen dat de overheid betrouwbaar is. De overheid moet open en transparant zijn. Een overheid die de waarheid dient, recht doet en de vrijheid verdedigt. We zorgen voor veiligheid en bestrijden criminaliteit zoals drugsgebruik en drugshandel, mensenhandel en prostitutie met ferme hand. We zorgen daarbij voor de grondrechten en digitale veiligheid. Dit is Bijbels gezien één van de primaire taken van de overheid.

Hoofdstuk 10. Een veilige samenleving

De ChristenUnie zet zich in voor herstel van goede publieke voorzieningen en een vitale samenleving, waarin omzien naar elkaar de ruimte krijgt. We willen een samenleving waarin we met respect zoeken naar mogelijkheden om verschillen te overbruggen. We spreken ons uit tegen radicalisering en discriminatie.

De overheid moet de gedeelde waarden en geschiedenis van onze samenleving uitdragen en koesteren. We zijn reëel over migratie: we leveren voldoende plaatsen voor de opvang van vluchtelingen in nood. We zijn altijd een land geweest van vrijheid, verantwoordelijkheid en recht. Dat is vanouds de basiswaarde van onze samenleving. En we delen onze liefde voor de waarden van onze democratische rechtsstaat, waar mensen zich bij kunnen aansluiten en onderdeel van kunnen worden.

9 - Betrouwbare overheid 

De ChristenUnie staat op voor een overheid waar mensen erop kunnen rekenen als ze er zelf niet meer uit komen, die recht doet en ervoor zorgt dat de samenleving bloeit. Een samenleving waar mensen elkaar zien en helpen, verbinding zoeken en over verschillen praten. Dat is het principe waarop onze democratische rechtsstaat is gebouwd. We staan niet voor een grote overheid of voor een grote markt, maar we staan voor een sterke samenleving. Een samenleving die het resultaat is van inwoners en maatschappelijke verbanden samen.

In deze tijd lijken dictators en presidenten het voor het zeggen te hebben met hun grillen en hun manier van praten. Het recht van de sterkste lijkt te triomferen. Maar de ChristenUnie staat op voor de sterkte van het recht, voor vrede stichten, voor omzien naar elkaar.

Een betrouwbare overheid is ook een overheid die uitspreekt dat zij niet alle problemen van mensen kan oplossen. De rol van de overheid is in de tijd te groot geworden, waardoor de kracht van gemeenschappen is uitgehold. Daarom is het belangrijk om ruimte te geven aan het herstel van die gemeenschappen.

Maar mensen redden het niet altijd alleen, en zelfs niet altijd samen. Súdwest-Fryslân heeft dan als taak naast mensen te staan. De overheid is een schild voor de zwakke; dat is de boodschap van de Bijbel. Inwoners moeten een beroep kunnen doen op de overheid als hun vrijheid, gezondheid, veiligheid of bestaanszekerheid in het geding is. Om die reden is het goed dat de overheid ook grenzen aangeeft, handhaaft, normeert en kadert. 

Goed bestuur wordt gevormd door mensen met een sterk moreel en integer kompas. Daar mogen lokale leiders op aangesproken worden. Binnen de gemeenteraad zet de ChristenUnie zich in op luisteren naar mensen en samenwerken. Het wel of niet deelnemen in een coalitie is daarbij niet doorslaggevend. Als fractie willen we betrouwbaar en constructief zijn. We laten ons daarbij leiden en inspireren door de Here God die van mensen vraagt: “…niet anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God.” (Micha 6:8).

Súdwest-Fryslân waardeert initiatieven van inwoners en organisaties. Hierbij past een overheid die meedenkt, participeert, drempels verlaagt en faciliteert. De ChristenUnie stimuleert dat inwoners zichzelf organiseren in bijv. coöperaties en daarmee verantwoordelijkheden op zich nemen op het gebied van duurzaamheid, zorg, wonen, lokale economie of wijkbeheer.

Referenda zijn geen oplossing bij complexe politieke vraagstukken. Daarnaast geldt nog dat bij een raadgevend referendum de uitslag niet bindend is, dit levert verwarring en ontevredenheid op. Een (brede) enquête is een betere vervanging in die gevallen waarin Súdwest-Fryslân de mening van inwoners wil betrekken in haar besluiten. Bij belangentegenstellingen is het Súdwest-Fryslânraad die, als hoeder van het algemeen belang, knopen doorhakt. Het lokaal bestuur blijft eindverantwoordelijk.  

Democratie is geen statisch begrip; ook daaraan moet gewerkt worden. Daarom wil de ChristenUnie zich inzetten om vooral ook jongeren te betrekken bij de lokale democratie, want het gaat om hún toekomst. Daarnaast vinden wij het belangrijk dat zij ervaring opdoen met een democratische rechtsstaat, waarin door dialoog geprobeerd wordt tegenstellingen te overbruggen.  

Voor veel mensen wordt de samenleving complex. Veel ouderen, nieuwkomers en laaggeletterden vinden het vaak ingewikkeld om op tijd de juiste informatie te vinden of om bij de overheid aan te kloppen voor hulp. De ChristenUnie wil dat Súdwest-Fryslân haar regels zo simpel mogelijk houdt.  

Ook de lokale overheid heeft de taak – denk aan onze roeping in Micha 6:8 - om recht te doen. Elke inwoner van Súdwest-Fryslân heeft recht op een rechtvaardige behandeling, onafhankelijk van gender, afkomst, handicap of andere status. Discriminatie en racisme doen afbreuk aan die gelijkwaardigheid en vrijheid. Het bestrijden ervan kan niet door de politiek of Súdwest-Fryslân alleen. De hele samenleving speelt een rol.  

De ChristenUnie staat op voor 

• Streeft naar een coalitieakkoord met duidelijke afspraken maar ook met voldoende ruimte voor alle partijen om invloed op het beleid uit te oefenen
• Vroegtijdig open en eerlijk inwoners betrekken bij beleidskeuzes en/of grote ontwikkelingen. 
• Heldere procesafspraken bij burgerparticipatie
• Súdwest-Fryslân zorgt er voor dat alle leerlingen uit de groepen 6-8 van de basisscholen uit Súdwest-Fryslân zicht krijgen op wat de gemeenteraad doet, bijvoorbeeld door het organiseren van gastlessen over/vanuit de gemeentepolitiek.
• In Súdwest-Fryslân kunnen inwoners, naast de digitale weg, altijd bij een fysiek loket met hun vragen bij de gemeente terecht. Ook blijft de gemeente via schriftelijke post haar burgers op de hoogte houden van belangrijke persoonlijke informatie.
• Balans in balans. Súdwest-Fryslân krijgen structureel te weinig geld van het Rijk voor alle wettelijke taken. Dat betekent dat, naast het uitgangspunt dat Súdwest-Fryslân voldoende geld van het Rijk moeten ontvangen, Súdwest-Fryslân de komende periode uitgaven en inkomsten in evenwicht moet brengen. Daarnaast is het van belang om ook goed in beeld te hebben wat de risico’s in de toekomst zijn, om toekomstige generaties niet op te zadelen met de gevolgen van slecht (financieel) beleid van hun voorgangers.

De ChristenUnie blijft opstaan voor 

9.1 Een overheid die te vertrouwen is 

• Open, herkenbaar en betrokken aanwezig is in Súdwest-Fryslân 
• Inzet op goede relaties met inwoners.  
• Eerlijk is en geen beloftes doet die niet zijn na te komen. 
• Ervoor zorgt dat politieke processen zoveel mogelijk in de openbaarheid plaatsvinden.  
• De bereikbaarheid en dienstverlening van Súdwest-Fryslân hoge prioriteit geeft. 
• Elke twee jaar, gezamenlijk als gemeenteraad en college, een bijeenkomst heeft over integriteit, zodat dilemma’s regelmatig besproken worden. 
• Zorgvuldig omgaat met raadsleden en collegeleden, doordat de burgemeester fungeert als vertrouwenspersoon voor gemeenteraad en college. Daarbij stelt de burgemeester een tweede vertrouwenspersoon aan. Hierbij wordt ervoor gezorgd dat zowel een man als een vrouw vertrouwenspersoon is. 

9.2 Bewoners- én overheidsparticipatie  

• In Súdwest-Fryslân gaan we, vanuit vertrouwen, actief werk maken van ‘right to challenge’ (uitdaagrecht). Het recht om als bewoners Súdwest-Fryslân uit te dagen en aan te geven dat je, bijvoorbeeld als wijk of als dorp een voorziening zelf in stand wilt en kunt houden.  
• Wijken krijgen meer eigen mogelijkheden om keuzes te maken die passen bij de wijk en ook eigen budgetten, die deel uitmaken van de regulier beschikbare onderhoudsbudgetten,
• De ChristenUnie wil dat continue burgerparticipatie een vanzelfsprekende plaats inneemt.

9.3 Betrekken van jongeren 

• De ChristenUnie wil zich inzetten om de inspraak van jongeren te verbeteren. De beslissingen die wij nu nemen gaan over hun toekomst.  
• Plannen van de Súdwest-Fryslân moeten ook getoetst worden op de gevolgen voor jongeren (generatiecheck).
• De burgemeester van Súdwest-Fryslân nodigt de 18-jarigen bij verkiezingen via een brief persoonlijk uit om voor de eerste keer hun stem uit te brengen.  
• Jongeren worden specifiek bij de 4-5 mei festiviteiten betrokken en ervoor uitgenodigd.  

9.4 Discriminatie en racisme 

• Het Antidiscriminatiebureau Regio Fryslân is goed vindbaar en bereikbaar. Met signalen over ongelijke behandeling, discriminatie, antisemitisme of racisme wordt aantoonbaar wat gedaan.  
• Súdwest-Fryslân besteedt structureel aandacht aan racisme en discriminatie, in ieder geval door als lokale overheid met de samenleving in gesprek te gaan. Specifiek moet hierbij aandacht zijn voor jongeren. 
• Een betrouwbare overheid is herkenbaar en representatief. Daarom is het goed om aandacht te hebben voor diversiteit binnen de gemeente, het college en de ambtelijke staf, bijvoorbeeld op het gebied van leeftijd, gender, achtergrond en opleidingsniveau.
• Medewerkers binnen de gemeentelijke organisatie moeten over voldoende kennis en vaardigheden op het gebied van discriminatie, antisemitisme en racisme beschikken. Daarom volgen zij een training die bijdraagt aan intercultureel vakmanschap.  
• De ambtelijke organisatie in Súdwest-Fryslân weerspiegelt onze samenleving. Daarom zorgt de Súdwest-Fryslân ook voor intern diversiteitsbeleid, met aandacht voor alle vormen van diversiteit, zoals mensen met een beperking of neurodivergentie.  

9.5 Communicatie 

• Inwoners moeten informatie van de Súdwest-Fryslân goed kunnen begrijpen; Daarom communiceert de Súdwest-Fryslân zo duidelijk en eenvoudig mogelijk met inwoners, zowel op de website als bij schriftelijke communicatie (taalniveau B1).
• De ChristenUnie wil dat berichten over aanvragen en besluiten, zoals vergunningen, (bestemmings-) plannen en lokale regelgeving niet alleen digitaal zijn in te zien maar ook in de lokale papieren media verschijnen.  
• Indieners van burgerinitiatieven worden niet van het kastje naar de muur gestuurd. De gemeentelijke organisatie hanteert hiervoor een eenvoudig systeem.
• Meer vertrouwen, minder regels: elk jaar komt het college met voorstellen voor regels die geschrapt, vereenvoudigd of samengevoegd kunnen worden.  

9.6 Financiën 

• Bij het begroten van inkomsten zoals de OZB wordt uitgegaan van een eerlijke toepassing van de indexering. Als blijkt dat de toegepaste index achteraf te hoog is ingeschat wordt deze zo mogelijk nog aangepast of wordt het teveel begrote in het volgende jaar gecompenseerd.
• Er zijn altijd meer wensen dan er geld beschikbaar is. De gemeenteraad moet zorgvuldig de verschillende wensen, noden en belangen kunnen afwegen. Bij bezuinigingen wil de ChristenUnie de posten die behoren tot de kerntaken en die tevens te maken hebben met de nood van individuele inwoners: zorg, veiligheid, beheer en onderhoud van bestaande noodzakelijke voorzieningen zo veel mogelijk ontzien.
• De milieustraat in Sneek is dusdanig verbeterd dat een extra milieustraat in Bolsward  tot grotere kosten zal leiden die ook weer verhaald moeten worden op de burger. ChristenUnie kiest voor het inzetten op de centraal bereikbare milieustraat in Sneek. De nog functionerende en beperkt geopende milieustraat in Koudum blijft wenselijk.

10 - Een veilige samenleving 

De ChristenUnie staat op voor een weerbare samenleving als beste voorbereiding in een wankele wereld. In de toenemende zorgen over veiligheid door globalisering is de oplossing niet ‘ieder voor zich’, maar kan een samenleving waarin mensen naar elkaar omzien het verschil maken. Iedere samenleving kent bronnen van geborgenheid, een straat, een wijk, een buurthuis, een vereniging of de kerk. Zij kunnen hoekstenen zijn van sociale veiligheid, van vertrouwen voelen, houvast en zingeving bieden. Daarin investeren is hard nodig in onze geïndividualiseerde samenleving. Daarnaast is het goed om lokale dreigingsscenario’s te oefenen. Op basis van dreigingsbeelden is het mogelijk een scenario uit te kiezen dat past bij de omgeving. Lokale overheden kunnen inwoners mee laten doen. Op deze manier wordt crisisbeheersing niet alleen iets van de lokale overheid, maar van ons allemaal. 

Naast wat de samenleving zelf kan doen, heeft de overheid de taak om inwoners zo goed mogelijk te beschermen en criminaliteit te bestrijden. Dit betekent dat er actief ingezet moet worden op de bestrijding van straatintimidatie en relatiegeweld zoals femicide, (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, stalking en huiselijk geweld.

Veilige en leefbare buurten ontstaan wanneer mensen naar elkaar omzien. In samenwerking met de wijkagent als het directe aanspreekpunt voor inwoners. Voor veiligheid is samenwerking tussen allerlei partijen van groot belang. Dit gaat niet vanzelf;  Súdwest-Fryslân moet daarin het voortouw nemen.

Drank, drugs en gokken maken veel kapot in mensenlevens. Het kan niet de bedoeling zijn dat door verslaving de menselijke waardigheid verloren gaat. De ChristenUnie wil verslaving en drugsproblematiek bestrijden, inclusief de hennepkwekerijen en drugslabs. We willen voorkomen dat jongeren in de criminaliteit belanden en bestrijden ondermijning.

Mensenhandel betekent per definitie het uitbuiten van mensen. Daarbij wordt dwang, misleiding, machtsmisbruik of misbruik van een kwetsbare positie toegepast. Mensenhandel komt niet alleen in de prostitutie voor, maar ook in de horeca, de agrarische sector en productiewerk in de vorm van economische uitbuiting. De ChristenUnie wil dat onze Súdwest-Fryslân zich, in samenwerking met andere Súdwest-Fryslânn en organisaties, actief inzet tegen deze ernstige en complexe vorm van criminaliteit.

Radicalisering vormt een bedreiging voor de manier waarop wij in Nederland in vrijheid en veiligheid leven. Dit ontstaat als personen of groepen opvattingen ontwikkelen die haaks staan op de democratische rechtsorde en bereid zijn daar in de praktijk consequenties aan te verbinden. Naast het beschermen van de samenleving als geheel heeft de overheid ook een taak bij het beschermen van de individuele (minderjarige) inwoner. Het weerbaar maken van individuen tegen radicaal gedachtengoed werkt preventief. Vooral jongeren die op zoek zijn naar hun plek in de samenleving zijn kwetsbaar.

De ChristenUnie staat op voor:

• Súdwest-Fryslân zorgt voor een veilige en integere werkcultuur.
• Dat raakt alle raadsleden, ambtenaren en bestuurders, ongeacht hun achtergrond.
• Oefen lokale dreigingsscenario’s. Als de stroom 48 uur uitvalt, zijn wijkcentra dan bijvoorbeeld open? Wat doen we in Súdwest-Fryslân bij extreme wateroverlast, een grote brand of andere ingrijpende calamiteiten. De bevolkingszorg is een taak van de lokale overheid. Nagedacht moet worden, en geoefend, hoe mensen in staat gesteld kunnen worden om adequaat te handelen als een calamiteit zich voordoet.
• De ChristenUnie is tegen de aanwezigheid van coffeeshops en/of het telen van wiet door gemeenten.
• Drugsgebruik wordt niet langer genormaliseerd. Súdwest-Fryslân doet meer tegen het toenemende gebruik en de groeiende acceptatie van synthetische drugs.
• Súdwest-Fryslân voorziet in uitstapprogramma’s voor prostituees, we bieden hen hulp naar een andere baan.
• Súdwest-Fryslân zorgt voor een veilige opvang voor slachtoffers van loverboys, pooiers en uitbuiters/mensenhandelaren.
• Toezicht en handhaving op illegale bewoning van vakantieparken/campings en op bewoning van arbeidsmigranten op boerderijen is en blijft nodig.
• Súdwest-Fryslân investeert in jongerenwerk om aan te sluiten bij de jongerenwereld, ook digitaal. Jongeren mobiliseren om eigen peergroepen te bereiken met de-escalerende instelling.

De ChristenUnie blijft opstaan voor 

10.1 Fysieke en sociale veiligheid

• We kijken naar belemmeringen in sociale veiligheid op straat of in het OV wanneer die een barrière vormen voor mensen om volwaardig mee te doen.
• Mensen krijgen te maken met een hartaanval in de openbare ruimte. Een AED kan daarbij levensreddend zijn. Het is daarom van groot belang dat Súdwest-Fryslân een dekkend netwerk heeft van AED’s én mensen die deze kunnen bedienen. De Súdwest-Fryslân heeft hierin een stimulerende en faciliterende rol.
• Er moeten voldoende financiële middelen ter beschikking worden gesteld zodat organisaties met focus op veiligheid hun werk goed en adequaat kunnen uitvoeren.
• Súdwest-Fryslân werkt aan samenwerking tussen alle betrokken organisaties, zoals de Veiligheidsregio, de politie, de GGD, Veilig Thuis, het Openbaar Ministerie en de welzijns- en zorgorganisaties.
• De beschikbaarheid én zichtbaarheid van de politie op straat én online is voor de ChristenUnie een belangrijk aandachtspunt.
• Er wordt ingezet op voldoende beschikbaarheid en zichtbaarheid van de wijkagenten.
• Er moeten voldoende meldpunten zijn waar de politie fysiek/digitaal aanwezig is.
• Wanneer in bepaalde gebieden overlast is, wordt een specifieke aanpak opgesteld in overleg met betrokken partijen waaronder gemeente en de politie.
• Een deel van de brandweerzorg wordt geleverd door vrijwilligers, de ChristenUnie waardeert hen en wil dat Súdwest-Fryslân zich inzet om vrijwilligers te behouden en zo nodig te werven.
• De gemeenteraad bespreekt jaarlijks de veiligheidsplannen met de burgemeester en andere verantwoordelijken. Een belangrijk onderdeel hiervan is het informeren over specifieke risico’s in de Súdwest-Fryslân en de maatregelen die hiervoor worden genomen.
• Vrouwen beter beschermen tegen geweld! De afhankelijke verblijfsvergunning vergroot, vanwege de sterke afhankelijkheidspositie in de praktijk, het risico op huiselijk geweld of de escalatie ervan. Besteed meer aandacht aan de impact van de juridische verblijfsstatus in hulpverlening rondom geweld en zelfredzaamheid. Toevoegen van extra locaties met cameratoezicht kan op basis van ervaringscijfers bij vaststellen van het handhavingsplan aan de orde gebracht worden
• Súdwest-Fryslân moet de migrantenvrouwen beter beschermen door de toegang tot de hulpverlening te verbeteren. Er is soms onduidelijkheid bij hulpverleners over het recht op voorzieningen voor mensen met een afhankelijke verblijfsvergunning op het moment van relatiebreuk. Een verblijfsvergunning mag nooit in de weg staan voor toegang tot hulpverlening bij geweld.
• Vergroot de deskundigheid van professionals over de impact van juridische verblijfsafhankelijkheid van de migrantenvrouw. Veilig Thuis en de vrouwenopvang nemen juridische verblijfsafhankelijkheid niet standaard mee in hun analyse van dreiging van geweld of veiligheidsplan. Het is niet voor iedereen even makkelijk om de weg naar hulpverlening te vinden. Dit geldt des te meer voor vrouwen die laaggeletterd zijn en/of de Nederlandse taal niet voldoende machtig zijn.
• Maak het organisaties van en door (migranten- en vluchtelingen)vrouwen mogelijk een essentiële rol te spelen in het ondersteunen van vrouwen, in het bijzonder van degenen met een afhankelijke verblijfsvergunning. Ze vormen vaak het eerste contactpunt buiten de eigen sociale kring. Doe dit door kleinschalige cliëntondersteuning en (sociaaljuridische) spreekuren voor (migranten- en vluchtelingen)vrouwen bij de verschillende vrouwen- en zelforganisaties, buurthuizen aan te bieden
• Geef voorlichting over verblijfsrecht tijdens inburgering en over hun weg naar juridische zelfstandigheid. Breng huiselijk geweld en de (afhankelijke) verblijfsstatus daarin ter sprake.

10.2 Drank- en drugsgebruik en gokken

• Súdwest-Fryslân zet zich in om alle jongeren op middelbare scholen en hun ouders actief voor te lichten over de gevolgen van verdovende middelen moet beleid opstellen over de wijze waarop jongeren en hun ouders/verzorgers worden voorgelicht over het gebruik van verdovende middelen en de risico’s daarvan. Onderdeel hiervan is de inzet van ervaringsdeskundigen. 
• De GGD krijgt voldoende financiële middelen om periodiek de situatie in Súdwest-Fryslân te monitoren als het gaat om middelengebruik. De GGD rapporteert elke twee jaar hierover, zodat het gemeentelijk gezondheidsbeleid periodiek en tijdig kan worden geëvalueerd en waar nodig bijgesteld.
• Goed geschoolde handhavers en een adequaat handhavingsplan zorgen voor strenge handhaving van leeftijdsgrenzen op alcohol. De strijd tegen drankmisbruik voert Súdwest-Fryslân samen met scholen, ouders, verslavingszorg, horeca, politie, sportverenigingen en andere betrokkenen.
• Gok- en alcoholreclames worden geweerd uit de openbare ruimte, in Abri's en andere (licht)reclamezuilen.
• Er wordt een afstandscriterium ingevoerd voor gokhallen (bijvoorbeeld die voor coffeeshops), zodat zij niet te dicht bij scholen en andere ruimtes voor mensen die verslavingsgevoelig zijn, zie voorbeeld Maastricht.

10.3 Prostitutie en Mensenhandel

• Súdwest-Fryslân kiest ervoor in haar prostitutiebeleid geen plaats meer te bieden voor seksinrichtingen. Prostitutie is geen normaal beroep en dat gaan we er ook niet van maken. Van harte hopen we dat er landelijk betere wetgeving komt. Maar tot die tijd zullen we ons in elk geval inzetten om zoveel mogelijk misstanden te voorkomen.
• Zolang de APV op dit punt niet is gewijzigd blijft de leeftijdsgrens voor prostitutie in Súdwest-Fryslân 21 jaar. Bij de huidige stand van de landelijke regelgeving is Súdwest-Fryslân bevoegd om deze leeftijdsgrens te bepalen. Uit onderzoek van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel is af te leiden dat met name jongvolwassenen kwetsbaar zijn voor seksuele uitbuiting. Deze leeftijdsgrens helpt in de bestrijding daarvan.
• In Súdwest-Fryslân blijven mogelijkheden tot thuisprostitutie verboden.
• Toezicht op de artikelen betreffende seksinrichtingen vinden structureel plaats en worden opgevolgd door kwartaalrapportages.
• In Súdwest-Fryslân wordt in het netwerk van politie, GGD en aanverwante organisaties structureel aandacht gegeven aan de voorkoming van mensenhandel. Een aandachtsfunctionaris kan daarin een gewenste vorm zijn. Deze persoon zorgt voor vergroting van de bewustwording en signalering binnen Súdwest-Fryslân, en schaalt op naar de juiste organisaties.
• Hierbij is er aandacht voor alle vormen van mensenhandel, dus naast seksuele uitbuiting ook criminele uitbuiting en arbeidsuitbuiting. Bij het tegengaan van jeugdcriminaliteit wordt ook expliciet aandacht gegeven aan het tegengaan van criminele uitbuiting onder jongeren, aangezien zij een extra kwetsbare groep vormen.

10.4 Ondermijning

• Súdwest-Fryslân bekijkt tweejaarlijks het beleid en de uitvoering ervan inzake de aanpak van ondermijning, ter bestrijding van de verwevenheid van de boven- en onderwereld, en daarmee de georganiseerde (grootschalige) criminaliteit. Dit vraagt ook om regionale samenwerking.
• Súdwest-Fryslân kijkt naar aansluiting bij de aanpak Preventie met Gezag om jonge aanwas te voorkomen en jongeren actief uit de criminaliteit te halen.
• Snelle herbestemming van vrijkomende (agrarische) bebouwing/panden kan het illegaal gebruik daarvan tegengaan.
• De Súdwest-Fryslân betrekt de inwoners actief bij het herkennen en signaleren van (vermoedens van) ondermijnende activiteiten en het melden hiervan.
• De ChristenUnie is voorstander om de wet Bibob gericht en zo veel als mogelijk is in te zetten.
• Een succesvolle aanpak van ondermijning begint bij een integer en weerbaar lokaal bestuur en ambtenarenapparaat; in Súdwest-Fryslân werken we hier actief aan.
• Met bestrijden van ondermijning is het wenselijk alert te zijn op noodzakelijke aanpassing van de APV. De VNG voorziet in handreikingen.

10.5 Radicalisering

• Súdwest-Fryslân investeert in jongerenwerk om aan te sluiten bij de jongerenwereld, ook digitaal.
• Jongeren mobiliseren om eigen peergroepen te bereiken met de-escalerende instelling.